Yabancı Sermaye Yatırımları

(Foreign direct investments: FDI) Os­manlı İmparatorluğu döneminde yabancı sermaye yatırımları için ayrı bir mevzuat yoktu. Yatırım imtiyazı için başvuran her yabancı sermaye sahibi ile ayrı ayrı gö­rüşülür ve sermayedarın yükümlülükleri ve yatırıma sağlanacak kolaylıklar belir­lenirdi. Cumhuriyet döneminde yabancı sermaye politikası 1954 yılında çıkarılan 6224 sayılı yasa ile belirlenmişti. 1980 sonrasında bir çerçeve kararname ile ya­bancı sermaye yatırımları teşvik edilmiş ve başbakanlığa bağlı bir Yabancı Serma­ye Dairesi kurulmuştu.

Doğrudan yatırım: Bir ülkeye yaban­cı sermaye girişi iki yöntemle gerçek­leşmektedir. Kısa vadeli portföy ser­mayesi, Türkiye’deki para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım için gelir. Doğrudan yabancı sermaye yatırım­larında ise mal ve hizmet üretimi için yeni bir şirket veya ortaklık kurulur. Kısa vadeli girişler kalıcı değildir. En ufak siyasi veya ekonomik istikrarsız­lık belirtisinde ülkesine geri dönebi­lir. Doğrudan yatırımlar ise ancak orta vadedeki kazanç beklentileri karşı­lanmadığında ülkeyi terk eder. Yaban­cı sermaye, doğrudan yatırım kararı alırken ekonomik istikrar, nüfusun demografik yapısı, talep beklentileri, yetişmiş eleman temini ve ücret dü­zeyi gibi çok sayıda faktörü göz önüne alır. Yatırım yapılacak ülkeden, diğer ülkelere yapılacak ihracat potansiyeli bu eğilimde önemli bir rol oynar. Vergi mevzuatı ve altyapının elverişli olması da yabancı sermayenin yatırımda esas aldığı kriterler arasındadır. Bu faktör­ler uygunsa, ekonominin canlanma eğilimine girdiği dönemlerde yabancı sermaye izinlerinde artış görülür. Alı­nan izinlerin dönemlere göre yüzde 40’ı ile 75’i arasındaki bir bölümü fiili yatırıma dönüşür. Siyasi istikrarsızlık, yüksek enflasyon, durgunluk ve benzeri olumsuzluklar, bazı yabancı kuruluş­ların yatırımlarını ertelemelerine yol açar. Yatırımın hayata geçirilmesindeki bürokrasinin azlığı veya çokluğu da ya­tırım kararını etkiler. Yabancı sermaye ilk planda iç talebi karşılamayı amaçlar. Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı yaban­cı sermayeyle ilgili istatistikleri her ay “Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni” başlığı ile kamuoyuna açıklar. Yabancı sermayeye verilen teşvik belge­leri, ayrı bir tabloda gösterilir. Gerçek du­rumu görmek için yabancı sermaye izin­leri yerine fiili girişleri izlemek gerekir.