"Upgrading"

İngilizcede daha üst bir düzeye veya dereceye yükseltme anlamına gelen bu kelime bir ürün, süreç, sektör ve ekonominin tümü için kullanılmakta­dır. Daha fazla özelliğe sahip ve daha yüksek kapasitede çalışan bir ürünün üretilmesi, sektör ve ekonomideki dü­zey yükseltilmesinin de ilk aşamasını oluşturmaktadır. Mümkün olduğu ka­dar çok ürünün teknolojik düzeyinin ve yoğunluğunun yükseltilmesi ise sektörlerin ve giderek tüm ekonominin dinamizmini ortaya koymaktadır. Tek­nolojik düzeyin yükselmesi, verimliliği artırmakta ve maliyetler ile fiyatları düşürmektedir. Böylece rekabet gücü, satışlar ve kazanç artmaktadır.

Sektör içi teknolojik düzeyin yükseltil­mesi katma değeri yükselten her tür faa­liyetin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Örneğin demir-çelikten sonra metal eşya ile makine ve teçhizat üretimi de sektör içi “upgrading” faaliyetidir. Bu tür sektör içi düzey yükseltme hedefi için sektörde, holdingde veya şirkette elde edilen ser­maye birikiminin önemli bir bölümünün, aynı sektörün veya şirketin modernleş­mesine, mevcut ürünlerin katma değeri­nin yükseltilmesine ve markalaşmasına yöneltilmesi gerekir. Düzey yükseltme, ekonominin tümünde gerçekleştiğinde bir hızlı büyüme ivmesi ortaya çıkmak­tadır. Belirli bir sektördeki sermaye bi­rikiminin, teknolojisi daha yoğun diğer sektörlere akması büyüme ivmesini güçlendirmektedir. Çünkü hammadde ve dü­şük teknoloji ile üretilen ürünlerde küre­sel rekabet yoğun, kâr oranları düşüktür. Oysa sanayinin bir üst ligine yükselebilen sermaye grupları ve holdingler kazanç­larını artırabilir ve ekonomiye daha fazla katkı yapabilir. Bir girişimci tekstilden elde ettiği sermaye birikimini elektronik veya ilaç üretiminde kullandığında, oto­motiv tesislerine sahip bir holding ileri elektronik veya biyoteknoloji alanlarına yatırım yaptığında ekonominin bir bütün olarak teknolojik yoğunluğu ve düzeyi yükselmektedir.

Cari işlemler açığının kapatılması için kullanılabilecek en iyi yöntemlerden biri de teknolojik yoğunluğun yüksel­tilmesidir. “Upgrading” olgusunun sa­yısal göstergelerinden biri ihracatın kilogram başına değeridir.

Türkiye ekonomisinde teknolojik düze­yin yükseltilmesi, bilgisayar dizaynında kullanıldığı anlamıyla “upgrading”, diğer gelişen ülkelere göre daha geç başlamış ve yavaş ilerlemiştir. Bu konuda en büyük başarıyı Güney Kore ve diğer Uzakdoğu ülkeleri elde etmiştir. Kore, 1960 sonra­sında maden cevheri, ham ipek, mürek­kep balığı ve domuz kılı gibi ihracat mad­delerinden elde ettiği sermaye birikimini 70’li yıllarda tekstil, beyaz eşya ve gemi inşa sektörlerine yönlendirmiştir. Bunlar­dan elde edilen gelir ve birikim, 1980’den sonra otomotiv, bilgisayar ve yarı iletken ve haberleşme sektörlerine akmıştır.