Sanayi Üretim Endeksi (SÜE)

(Industry Production Index: IPI) Eko­nomide meydana gelen gelişmelerin ve uygulanan ekonomik politikaların, kısa dönemde olumlu veya olumsuz et­kilerinin ölçülebilmesi için aylık olarak hesaplanan bir endekstir. NACE Rev.2 sınıflamasına göre Sanayi Üretim En­deksi (SÜE), madencilik ve taş ocakçılı­ğı, imalat sanayisi ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörlerini kapsamaktadır. Toptan ve perakende ticaret ile ulaştırma sektör­lerindeki değişim de genellikle sanayi sektöründeki değişime paraleldir. Sana­yi üretiminde bir artış ortaya çıktığında ulaştırma faaliyetinde de aynı nitelik­te bir canlanma yaşanır. Herhangi bir üç aylık dönemde sanayi üretimindeki değişim, aynı yönde ve 2-3 puan farkla milli gelir büyüme oranlarında da ger­çekleşebilir. Ancak 2016’daki GSYH’nın hesaplama yöntemi değişikliği sonra­sında sanayi üretimi ile milli gelirdeki değişimler arasındaki bağlantı eskisine göre zayıflamıştır.

Sanayi Üretim Endeksi, geleceği tahmin için oluşturulan modellerin başlangıç noktasıdır. Eğilim ve güven endeksleri de sanayi üretim endeksi ile karşılaş­tırıldıktan sonra açıklanır. Sanayi gös­tergeleri öncü göstergeler endeksinin hesaplanmasında da önemli bir role sa­hiptir. SÜE, sanayi dallarında üretim dü­zeyini yansıtır ve her ayın 14. günü ile 17. günü arasında ve referans dönemi sona erdikten 44 veya 47 gün sonra açıklanır. SÜE’nin hesaplanmasında kullanılan veriler 7 bin firmaya ek olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’nın mikro verilerin­deki 300 bin firmadan alınmaktadır. Endeksin temel yılı 2015’tir. Açıkla­madaki değişim oranlarından biri ilgili aydaki takvim etkisinden arındırılmış üretim düzeyinin önceki yılın aynı ayna göre değişimini gösterir. Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış en­deks, sanayideki gidiş hakkında daha net bir fikir verebilir.

Arındırılmış endekste belirli bir aydaki üretim düzeyi önceki ay ile karşılaştı­rılır. Sanayi üretimi ve imalat sanayisi istatistikleri, ekonominin ve borsa en­deksinin seyri hakkında önemli ipuç­ları sağlayabilir. Ekonominin nereye gittiğini anlamak için haber bülteninin ekinde endeks sayılarını gösteren tab­loları incelemek gerekir. Böylece deği­şim oranlarındaki baz etkisi daha net bir şekilde görülebilir. Değişim oranla­rı baz etkisi nedeniyle bazen yanıltıcı olabilir ama endeksin sayısal düzeyine bakıldığında yanılma ihtimali daha dü­şüktür. Belirli bir sektördeki durumu görmek isteyenler de sektörlerle ilgili endeks değerlerini inceler.

TÜİK’in bülteninde ara malları, da­yanıklı ve dayanıksız tüketim malları, enerji ve sermaye malları ayrımına göre de endeks değerlerini bulmak müm­kündür. Sanayi üretim endeksinin in­celenmesinde şu sektörleri büyüteç al­tına almak gerekir:

• Kimya ve ana metal sanayisi dalların­daki üretim düzeyi, tüketim malı üreten şirketlerin siparişlerine göre değişir. Siparişler nihai mallara yönelen talebin habercisidir. Bu sektörlerdeki üretim artışı ekonominin canlanmakta oldu­ğunun işaretidir.
• Otomobil ve beyaz eşya gibi dayanıklı tüketim malı üreten sanayi dalları, dur­gunluğa diğer sektörlerden önce girer ve diğer sektörlerden sonra durgunluktan çıkar. Tekstil ve gıda gibi sektörlerde durgunluğun etkisi daha kısa sürelidir.
• Aylık sanayi üretimi uzun bayram ta­tillerinde, bazı sektörlerdeki toplu izin ve makine bakımı dönemlerinde, çok soğuk geçen kış aylarında geçici olarak gerileyebilir.
• Sanayi üretimi, ekim ile sonraki yılın mart ayları arasında, nisan-eylül döne­mine göre biraz daha yüksek düzeyde gerçekleşir. Yılın en yüksek düzeyde aylık üretimi genellikle ekim ayında or­taya çıkar.
• Her sektörün belirli bir mevsimlik ritmi vardır. Örneğin çimento sektörü, üretiminin yüzde 60’ını mayıs başı ile ekim sonu arasındaki altı ayda gerçek­leştirir. Otomobilde ise üretim yaz ay­larına ve yılsonuna doğru artar. Sanayi istatistiklerini ve borsadaki sektörleri değerlendirirken mevsimlik iniş-çıkışları muhakkak dikkate almak gerekir.
• Aylık veriler toplu olarak incelendi­ğinde milli gelirin büyüme hızı hakkın­da da fikir verebilir.
• Herhangi bir sektörün son açıklanan ay­daki üretim değişimi ile yılbaşından son­raki dönemdeki değişiminin karşılaştırıl­ması, trend konusunda bilgi sağlar.

Yılın bir çeyreği ile ilgili sanayi üretimi değişimini bulmak için önce o çeyrek­teki aylık endeks değerlerinin toplamı bulunur. Bu toplamın önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırılması ile bulunan oran, milli gelirin o dönemdeki seyri hakkında ipuçları verir.