Mevduat

(Deposits) Mevduat, bir gerçek veya tüzel kişinin sahip olduğu hazır satın alma gücünü kullanmak yerine vadeli veya vadesiz olarak bankaya yatırmasıdır. Güvenilir bir bankaya para yatırmak, riski en düşük yatırımlardan biridir. Ancak mevduat vadesinden önce çekildiğinde, yatan paraya, başlangıç tarihinden itibaren vadesiz mevduat faizi uygulandığı için kazanç kaybı ortaya çıkar. Paranın vadesi geldiğinde tek risk, bankanın ödeme güçlüğü içine düşmesidir. Ancak bu durumda da Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu belirlenen üst limite kadar tasarruf sahibinin parasını ve normal ölçülerdeki faizini geri öder. Bu nitelikleri ile bankaya para yatırmak, ekonominin seyrini yakından izleme imkânı bulunmayan, küçük yatırım sahipleri ve emekliler için uygun bir yatırım aracıdır. Mevduatın başlıca unsurları şunlardır:

Faiz oranı: Resmi mevduat dışındaki mevduata uygulanacak faiz oranları banka ile müşteri arasında serbestçe belirlenir. Her banka mevduata uyguladığı faiz oranını banka şubesinde görünür bir yerdeki çizelge ile açıklar.

Valör: Faiz hesabına esas alınan tarihe valör tarihi denir. Valör tarihi, paranın bankaya yatırıldığı günü takip eden ilk işgünüdür. Vadeli hesaplar, vadelerinde çekilmeden yenilendikleri takdirde önceki hesabın vade sonu tarihi yeni hesabın valör tarihi olur. Döviz tevdiat hesaplarında nakit döviz teslimatı ile hesap açılırsa, paranın bankaya yatırıldığı günü takip eden ilk işgünü valör olarak verilir.

Vade: Hesap açılışında, valör tarihi ile hesabın kapatılması için tespit edilen tarih arasındaki süredir. Vade sonu tarihi ise hesabın kapatıldığı ve paranın çekileceği tarihtir. Vadenin ay veya yıl olarak belirlenmesi halinde vade sonu, vadenin son bulduğu ayda valör tarihine karşılık gelen gündür. O ayda valör tarihine karşılık gelen gün yoksa ayın son günü vade sonudur. Belirli bir süre sonunda geri çekilmek koşulu ile açılmış bir günden uzun vadeli hesaplar vadeli mevduat olarak adlandırılır. Tasarruf sahipleri bankalarda çeşitli vadelerde hesap açtırabilir. Vadesiz mevduatı daha çok bankalarda sık sık işlem yapan iş insanları kullanır. Vadesiz mevduattaki para, tasarruf sahibi tarafından istenildiği anda geri çekilebilir. Vadeli mevduat süreleri TCMB tarafından belirlenir. İhbarlı mevduat türünde, paranın çekileceğinin 7 gün önceden bankaya bildirilmesi gerekir.

Gün sayısı: Faiz gün esasına göre hesaplanır. Faiz hesabına esas gün sayısına valör tarihi dahil edilirken vadenin son günü dahil edilmez.

Müşterek hesaplar: İki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişinin ortak kullanım için bankalarda açtırdıkları hesaplara “müşterek hesap” adı verilir. Müşterek hesaplar vadeli veya vadesiz olabilir. Hesaptaki para, verilecek yazılı talimata göre ortak imza ile veya tek kişi tarafından kullanılabilir.

Vade bitiminde yenileme: Vadeli hesapların vadesi sonunda yenilenmesi (temdit), müşterinin talimatı veya hesap cüzdanı ile başvurusu durumunda yapılır. Bu işlemde, yenileme tarihinde banka tarafından uygulanan faiz oranı geçerli olur. Bir talimat verilmediği takdirde, hesaptaki paraya vadesiz mevduat faiz oranının uygulanması, tasarruf sahibinin zararına yol açar.

Hesaptan para çekilmesi: Mevduat sahipleri ile banka arasında vade ve ihbar süresi için belirlenen koşullar dışında mevduat sahiplerinin mevduatlarını geri alma hakları hiçbir surette sınırlandırılamaz. Paranın yattığı şubeden provizyon alınmak kaydı ile aynı bankanın farklı bir şubesinden de para çekmek mümkündür.

Mevduatın gizliliği: Banka mensupları, görevleri dolayısıyla öğrendikleri bankalara veya müşterilerine ait sırları, açıkça yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamaz.