Kredi Derecelendirme

(Credit rating) Ülke, kurum ve yatırım araçlarının güvenilirlik aralığını gösteren ve derecelendirme kuruluşları tarafından verilen nottur. Buna “rating notu” da denir. “Rating” kuruluşları geçen yüzyılın başından beri faaliyet gösterse de bu kuruluşlar, dünya piyasalarında ancak 1975’ten sonra önem kazanmıştır. Küreselleşme sürecinde ülkeler arasında para ve sermaye hareketleri serbestleşince, ülkelerin ve şirketlerin ekonomik ve mali durumları hakkında ayrıntılı bilgilere ihtiyaç duyulmuştur. Üç büyük rating kuruluşu olan Standard &Poor’s, Moody’s Investor Service ve Fitch Ratings, ekonomileri, şirketleri ve kurumları değerlendirme yöntemlerini her büyük krizden sonra değiştirmek zorunda kalmıştır. Bu kuruluşlar, 1994 Türkiye ve 1995 Meksika krizlerinden sonra, tahmin ve öngörü yapamadıkları ve yalnızca olaylara tepki verdikleri için eleştirilmiştir. Bunun üzerine üç kuruluş erken uyarı sistemlerini yetkinleştirmek için önlemler almıştır. 1997 Asya ve 1998 Rusya krizlerinden sonra yapılan eleştiriler zamanlama sorunları üzerine yoğunlaşmıştır. Bu krizlerden sonra üç büyük şirket, özellikle dış borçlar konusunu daha ayrıntılı bir şekilde incelemeye başlamıştır. Önceden yalnız dış borçların genel düzeyi incelenirken, kriz sonrasında özel sektörün borçları ve bu borçların vadeleri ve faiz düzeyleri de büyüteç altına alınmıştır. Çünkü örneğin Güney Kore’deki kriz, özel sektörün, kısa vadeli borç düzeyinin hızla yükselmesi nedeniyle ortaya çıkmıştır.

2008 yılında başlayan kriz, rating kuruluşlarının değerlendirmelerini ve notlarını tekrar tartışma konusu yapmıştır. Çünkü notların ancak kriz ağırlaştıktan ve ateş bacayı sardıktan sonra düşürülmesi reform önlemlerini zora sokmuştu. Notların, özellikle yatırım yapılabilir düzeyin altına inmesi, menkul değerlerin satışını tetiklemekte, bu durumda kaynak ihtiyacı tırmanışa geçmekteydi. Uçurum etkisi (cliff effect) denen bu olay krizi ağırlaştırmakta ve alınan önlemlerin olumlu etkisini azaltmaktaydı. Üç kuruluşun inceleme ve not verme yöntemleri G-20’nin, 2009’da Londra’da ve 2010 yılında Kanada’nın Toronto kentinde yapılan toplantılarında ele alınmış, kriz sonrasında, rating kuruluşları değerlendirme yöntemlerinde aşağıdaki değişiklikleri yapmıştır:

Genel ekonomik yapının analizine ve uygulanan politikaların “esneklik” düzeyine daha çok önem verilmiştir.
Özellikle finans sektörünün gücünü sınamak için farklı şok ve kriz senaryoları hazırlanarak sistemin direnç ve dayanıklılık düzeyi araştırılmaya başlanmıştır. Bu “stres” testlerinde uygulanan kur sistemlerinin farklı durumlarda ne sonuç vereceği de analiz edilmiştir.
Önceden incelenmeyen gelir dağılımı eşitsizliği, rekabet gücü ve korumacılık düzeyi gibi değişkenler de inceleme kapsamına alınmıştır.
Not verilirken sektörleri düzenleyen ve denetleyen kurumların varlığı ile merkez bankasının bağımsızlığı hesaba katılmıştır.