Borsa 8.010,54 0.29
Dolar 28,856 0.02
Euro 31,552 0.38
Altın (ONS) 1.993,97 0.21
Brent 81,420 -0.42
e-Gazete e-mercek
Hafta

{{ message }}

Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT)

(State Economic Enterprises: SEE) Devletin 30’lu yıllarda kurduğu iktisadi tesisler için 1938’de çıkarılan 3460 sa­yılı kanun ile bu kuruluşların verimli ve rasyonel bir şekilde faaliyet göstermesi amaçlanmıştır. Özellikle kamu mülki­yetindeki sanayi kuruluşlarının verimli çalışması konusunda sorunlar çıkma­sı üzerine 1964’de 440 sayılı yasa ile kamu iktisadi teşebbüslerinin yeniden yapılandırılması sürecine girilmiştir. Bu yasanın ikinci maddesinde Kamu İk­tisadi Teşebbüsleri’nin (KİT) ekonominin kurallarına ve ekonomik gereklere uygun olarak yönetileceği belirtilmiştir. Kuruldukları yerde sanayiciliğe yeni bir ivme kazandıran, nüfusa iş kapıları açan, tüketicilere kaliteli nihai ürünler sunan ve ürettikleri girdileri özel sektör sanayicilerine hesaplı fiyatlardan satan KİT’lerin önemli bölümü 1980 ile 2010 arasında ya özelleştirilmiş, ya da tasfiye edilerek kapatılmıştır. Ancak KİT’lerdeki sorunlar bu dönemin öncesinde orta­ya çıkmıştır. 1940-1980 döneminde her hükümet KİT’leri siyasi amaçlarını ger­çekleştirmek için bir amaç olarak gör­müştür. İktidara gelen partiler, KİT’lere kendi partisinden olan yöneticileri tayin etmiş, KİT’lerin yönetim kurulları faali­yet konusu ile doğrudan ilgisi bulunma­yan kişilerden oluşturulmuştur. “Arpa­lık” olarak kullanılan yönetim kurulları, KİT’lerin yönetimi üzerinde etkili ola­mamıştır. Fabrikaların kurulduğu yöre halkı KİT’lerin geliştirilmesi ile ilgi­lenmemiştir. KİT işçilerinin ve onların örgütlü olduğu sendikaların, eskiyen, yıpranan fabrikaların yenilenmesi ve ge­liştirilmesi için ısrarlı talepleri olmamış sadece ücret sendikacılığı yapılmıştır. Politikacıların kendi partilerinin üye­lerini KİT’lerde işe sokmaları kadroları şişirmiştir. Örneğin 70’li yılların ikin­ci yarısında üretime geçen İskenderun Demir Çelik Fabrikası’nın 7 bin ile 8 bin arasında işçi ile verimli çalışması imkâ­nı varken, politikacıların baskısı ile işçi sayısı 17 bine kadar çıkarılmıştır. Mevcut KİT’ler: 2019 yılında faaliyette bulunan Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile ilgili esaslar 233 sayılı Kanun Hükmün­deki Kararname’nin 29. maddesi uya­rınca çıkarılan yıllık programlardaki il­kelere ve önlemlere göre yönetilecektir. Bu ilke ve önlemler arasında kurumsal yönetim, tüm faaliyetlerde verimlilik ve kârlılığın artırılması, Ar-Ge ve inovasyona öncelik verilmesi ve etkin bir insan kaynakları yönetimi ön plana çıkmakta­dır. Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) ve bağlı ortaklıklar arasında Çay-Kur, Devlet Malzeme Ofisi, Elektrik Üretim AŞ, Et ve Süt Kurumu, Makine ve Kim­ya Endüstrisi Kurumu, Toprak Mah­sulleri Ofisi, Türkiye Elektrik Dağıtım (TEDAŞ), Tarım İşletmeleri Genel Mü­dürlüğü (TİGEM), Türkiye Taşkömürü Kurumu ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) vardır. Bu statüde fa­aliyet gösteren Eti Maden, kendi üretim dalında dünyanın en büyük şirketleri ile başabaş rekabet edebilmektedir. Ulaştırma alanında faaliyet gösteren Devlet Hava Meydanları İşletmesi, PTT ve TC Devlet Demiryolları (TCDD) da KİT statüsündedir. TCDD’ya bağlı or­taklıklardan Tüvasaş vagon, Tülomsaş lokomotif ve motor, Tüdemsaş demir­yolu makineleri üretmektedir.