İmalat Sanayisi Kapasite Kullanım Oranı

(Capacity Utilization Rate of the Ma­nufacturing Industry) Bu gösterge, imalat sanayisi dallarında mevcut ka­pasitelerin hangi oranda kullanıldığını gösterir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından her ayın 20. günü açıklanır. İktisadi Yönelim Anketi sonuçlarına dayalı olarak üreti­len bir göstergedir. Kapasite kullanım oranı (KKO) imalat sanayisindeki üre­tim düzeyi hakkındaki bilgiyi en erken zamanda verdiği için dikkatle izlenir. TCMB, kapasite kullanım oranlarını sanayi işyerlerinden aldığı bilgilere göre hesaplar. Veriler sanayi dallarına göre ayrı ayrı yayınlanır. Oranlar, işyeri sayısına ve üretim değerine göre ağırlık verilerek açıklanır. “Üretim değeri ağır­lıklı” kapasite kullanım oranları daha gerçekçidir.

Talepteki değişimin işareti: Sanayi­ciler mevcut kapasitelerin kullanımını talep düzeyine göre ayarlar. Sanayici­lerin, satışlar artınca aldıkları ilk karar, genellikle fazla mesailerin toplam mik­tarını artırmak olur. Çünkü bu uygula­ma, yeni vardiya ihdas etmekten daha hesaplıdır. Ancak talep canlılığını sür­dürürse, iş insanları ikinci hatta üçün­cü bir vardiyayı devreye sokar.

KKO ve yatırımlar: KKO yükseldi­ğinde faiz oranları düşük düzeydeyse ve iş insanları talebin yüksek düzeyde devam edeceğini düşünüyorlarsa, tevsi (genişletme) yatırımları artar. Koşul­lar iyice elverişli ise komple yeni yatı­rımların temeli atılır. KKO’nun sürekli olarak yüksek düzeyde seyretmesi çok olumlu bir işaret değildir. Bu durum, sanayide tevsi yatırımlarının geciktiği­ni haber verir.

Oranın değerlendirilmesi: Tek bir fabrikada dönem dönem yüzde 100’lük bir kapasite kullanım oranına ulaşıla­bilir. Ancak bir sektörde veya sanayinin tümünde aynı anda yüzde 100’lük bir orana ulaşılması imkânsızdır. Çünkü gelişme hızı tüm sanayi dallarında aynı hızda değildir. Yüksek oranlar talebin çok canlı olduğu ve ekonominin ısın­dığı anlamına gelir. Kapasite kullanım oranının yüzde 70 dolaylarına inmesi, bir durgunluğun başlamakta olduğunu gösteren erken uyarı sinyallerinden biri olarak kabul edilir. Tevsi ve moder­nizasyon yatırımları ile komple yeni yatırımlar ertelendiğinde de kapasite kullanımı yükselir.

Ekonomik büyümenin hızlı olduğu dö­nemlerde, bu oranın yüksekliği enflas- yonist baskıların ağırlaştığını ortaya koyar. Toplu izinlerin, makine bakım ve onarımının yapıldığı dönemlerde, kapasite kullanım oranı (KKO) doğal olarak düşük çıkar. Kış aylarında ve dokuz günlük bayram tatilinin uygulan­dığı yıllarda da bu oran beklenenin al­tında gerçekleşir. Mevsimlik düzeltme tekniği ile hesaplanmış KKO serileri, sanayideki üretimin seyri konusunda daha sağlıklı bir fikir verir. Kapasite kullanımını incelerken tek bir aydaki oran yerine, son dört-beş aydaki trendi araştırmak daha doğru olur.