Hızlandıran

(Accelerator) Tam kapasite ile çalışan bir ekonomide yatırım harcamalarını uyaran etken, bir dönemden öteki döne­me tüketim harcamalarında meydana gelen değişikliklerdir. Tüketim malları talebinin artması, bu artan talebi kar­şılamak için yeni kapasitelerin yaratıl­masını gerekli kılar ve yatırım malları­na yönelen talebi artırır. Diğer taraftan sermaye stokunda aşınan ve yıpranan kısımlarının ikâmesi için de yatırım malı talep edilir. Bu iki talebin topla­mı olan yatırım harcamaları özellikle tüketim harcamalarındaki değişikliğe bağlı olarak zaman içinde belirli dalga­lanmalar gösterir. Yatırım harcamaları­nın tüketim ve gelirdeki değişimler ile bağlantısını kuran bu işleyişe “hızlan­dırma etkisi” adı verilir. Hızlandırma etkisi bu anlamıyla çarpan analizini de kapsamaktadır. Çünkü çarpanda da gelirler ile yatırımlar arasındaki ilişki incelenmektedir. Tüketim harcamala­rında ve gelirde meydana gelen artışlar yatırım harcamalarını uyararak çarpan süreci içinde birbiri üstüne binen hız­landırıcı etkiler yaratmaktadır. Tüke­tim harcamalarında bir dönemden bir sonraki döneme geçişte meydana gelen değişikliklerin, yatırım malları talebini nasıl etkileyeceğini hızlandıran katsa­yısı belirlemektedir.

Tüketim harcamaları, bu harcamaların yatırımlara yansıyacak etkilerini hız­landıran bir nitelik taşımaktadır. Tüke­tim harcamalarındaki bir artış, toplam yatırım harcamalarını hızla yükselt­mektedir. Tüketimin artış hızının düş­mesi yatırım harcamalarının mutlak rakam ve yüzde olarak hızla azalmasına yol açmaktadır.

Hızlandıran mekanizması ancak tüke­tim malları sanayisinin sermaye yoğun olarak faaliyet gösterdiği bir ekonomi­de etkisini gösterebilir. Yatırım mal­ları üreten sanayi dallarında sermaye, döviz ve işgücü temini konularında so­runlar varsa hızlandırma mekanizma­sı kendini gösteremez. Hızlandıranın ekonominin genel işleyişi üzerindeki etkisi, pozitif veya negatif olabilir. Çar- pan-hızlandıran mekanizması, eko­nomide meydana gelen konjonktür dalgalanmalarının analiz edilmesi ve ekonomiyi canlandıracak önlemler alınması konusunda yararlı olan teorik bir analiz aracıdır. Bu nedenle modelde yatırımları etkileyen beklentiler ve ma­kine imalatının bir yıldan uzun süreli olabileceği hesaba katılmamıştır. Ayrı­ca ekonominin her zaman için tam ka­pasitede olacağı ve sermaye-hasıla kat­sayısının sabit kalacağı varsayılmıştır.