Gelir Dağılımı Ölçüleri

(Measures of income distribution) Gelir dağılımı araştırmalardan veya GYKA’dan elde edilenveriler aşağıdaki yöntemlerle analiz edilir ve değerlendirilir:

Yüzdelik gruplar: Hanehalkları kullanılabilir hanehalkı gelirine göre, bireyler ise eşdeğer gelire göre, küçükten büyüğe doğru sıralanarak ve 20 gruba bölünerek yüzde 5’lik, 10 gruba bölünerek yüzde 10’luk veya 5 gruba bölünerek yüzde 20’lik hanehalkı ve birey grupları oluşturulmaktadır. Bu grupların toplam gelirden aldıkları paylar gelir dağılımı eşitsizliği hakkında bilgi vermektedir. Tablolar incelendiğinde nüfusun en yüksek gelirli yüzde 20’sinin ve diğer yüzde 20’lik grupların toplam gelirden ne kadar pay aldığı ortaya çıkar. Kamuoyunda en çok ilgiyi en zengin yüzde 1, yüzde 5, yüzde 10 ve yüzde 20’nin payına düşen gelir oranı çeker.

Lorenz eğrisi: Lorenz eğrisi, gelir ya da servetin nüfusa dağılımındaki eşitsizliği göstermekte kullanılan grafiktir. Eğri bir karenin köşegenini uç noktalarda keser. Karenin dikey kenarında gelirin birikimli payları, yatay kenarında ise nüfusun birikimli payları yüzde olarak gösterilir. Köşegen doğru, gelirin nüfus arasında eşit dağılımını (mutlak eşitlik) gösterir. Lorenz eğrisi köşegenden uzaklaştıkça, gelir dağılımındaki eşitsizlik artmakta
dır. ABD’li ekonomist Max Otto Lorenz eğri ile ilgili ilk açıklamasını 1905 yılında yapmıştır.

Gini katsayısı: Kişisel gelir dağılımını ölçmek için, yaygın olarak kullanılan bir dağılım ölçüsüdür. Gini katsayısı, Lorenz eğrisine bağlı ve eğri ile köşegen arasında kalan alanın, köşegenin altında kalan toplam alana oranına eşittir. Bu oran büyüdükçe, dağılımdaki eşitsizlik artıyor demektir. Gini ölçüsü “0 ile 1” arasında değişir. Bir toplumda, gelir adaletli olarak paylaşılmışsa Gini katsayısı “0”a eşit, toplumdaki gelirleri yalnız bir kişi almışsa “1” e eşit olmaktadır. Corrado Gini İtalyan istatistik uzmanı ve sosyologudur. Geçen yüzyılın 20’li yıllarında İtalya’da faşist lider Mussolini’yi destekleyen Gini daha sonra bu hareketi eleştirmiştir. Gini 19501951 öğretim yılında İstanbul Üniversitesinde öğretim üyeliği yapmıştır.

Yüzde payları (P80 / P20): Yüzde payları, kişisel gelir dağılımını ölçmede kullanılan ölçütlerden biridir. Yüzde 20’lik fert ve hanehalkı gruplarının toplam gelirden aldıkları paylara göre; “Son yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay / İlk yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay” formülünden hesaplanmaktadır.