Fayda-Maliyet Analizi

(Cost-benefit analysis) Fayda-maliyet analizi yatırım projelerinin değerlen­dirilmesinde ve karşılaştırılmasında kullanılır. Analiz, faydaların ve maliyet­lerin, tanımlanmasını, sayısallaştırıl­masını ve değerlendirilmesini gerekti­rir. Bu tür bir proje değerlendirmesi için pek çok değişik bilim ve mühendislik di­siplinlerinden uzmanların çalışmalara katılması gereklidir. Tasarlanan bir pro­jenin geleceğe ait tahmin edilen fayda ve maliyetlerinden giderek her bir dönem için net faydayı hesaplamak da müm­kün olmaktadır. Böylece tahmin sonucu ortaya çıkan net faydanın belirli bir faiz oranıyla ıskonto edilmesiyle projenin bugünkü değerine ulaşılabilir.

Bu analizde Fayda (F) - Maliyet (M) = Net Fayda eşitliği geçerlidir. Bugünkü değeri bulmak için net fayda ıskonto oranına bölünür. Yıllık getirisi 15 mil­yon, yıllık maliyet (M) tutarı 5 milyon lira olan bir proje örnek olarak alındığında net faydanın 10 milyon lira olduğu ortaya çıkar. Bu değerin yüzde 10 ile ıs­konto edilmesi halinde projenin bugün­kü değeri 100 milyon lira olur. Eğer bu projenin gerçekleştirilmesi için gerekli harcama tutarı 100 milyon liranın üs­tünde ise yatırımdan vazgeçmek, altın­da ise yatırıma başlamak akılcı olur. Fayda-maliyet analizleri özel sektörde daha fazla kullanım alanı bulmakta­dır. Kamu projelerinde fayda ve sosyal faydanın hesaplanmasında önemli zor­luklar çıkmaktadır. Kamu projelerinde fayda, salt para cinsinden kâr olarak hesaplanamamakta, çünkü belirli bir fiyatı olmayan mal ve hizmetler de söz konu­su olmaktadır. Örneğin hava kirliliği ile mücadelede kirli havanın maliyetini ve temiz havanın faydasını sayısal olarak ifade etmek zor olmaktadır. Dışsal ma­liyetlerin hesaplanmasında ve uygun faiz oranının (ıskonto oranı) seçilmesi konusunda da sorunlar yaşanmaktadır.