Evrensel Temel Gelir

(Universal basic income) Bu terim bir ülkenin tüm yetişkin yurttaşlarına ko­şulsuz olarak her ay belirli bir tutarın ödendiği sistemin adıdır. Bu sistem için “asgari gelir güvencesi” terimi de kulla­nılmaktadır. 20. yüzyıldan önce ütopik düşünürlerin önerdiği bu sistem 1950 yılından sonra tartışmaya başlanmış, 2000 yılı sonrasında ise tartışmalar yaygınlaşmıştır. Bireysel bir hak olarak düşünülen bu ödeme konusunda belirli ideolojiye mensup kişiler arasında da görüş ayrılıkları çıkmıştır. Örneğin ne­oliberalist ekonomi görüşüne sahip ki­şilerin önemli bir bölümü temel gelirin insanları üretimden uzaklaştıracağını savunurken serbest piyasa taraftarla­rının en ünlülerinden olan ABD’li ik­tisatçı Milton Friedman, 70’li yıllarda “negatif gelir vergisi” adı verilen bir “temel ödeme” sistemi önerisini des­teklemiştir.

Feministlerin bir bölümü bu ödeme­yi, kadınların yaptığı ev işlerinin kar­şılığı olarak kabul edip desteklerken, diğer bir bölümü bu ödemenin kadını çalışma hayatından uzaklaştırıp evine döndüreceğini ileri sürmektedir. Te­mel ödemenin bazı insanların alkol ve tütün kullanımını artıracağı iddiasının doğru olmadığı Dünya Bankası’nın yap­tığı bir araştırma ile ortaya konmuştur. İsviçre’de bu konuda yapılan bir refe­randumda ise seçmenlerin yüzde 77’si temel ödemeye karşı çıkmıştır. Oto­masyon, robot ve yapay zekâ kullanımı­nın işsiz bıraktığı kitlelere diğer sektör­lerde iş imkânı yaratılmadığı takdirde evrensel temel gelir taraftarlarının ar­tacağı tahmin edilmektedir.