Ekonominin Genel Dengesi

(Macro balance of the economy) Toplam tasarruf kamunun tasarruflarının ve özel tasarrufların toplamıdır. Kamu ancak bütçe fazla verdiğinde tasarruf yapabilir. Özel tasarruf dendiğinde, kişilerin ve şirketlerin yaptıkları tasarruf anlaşılır. Kişisel tasarruf (birikim), bireyler veya aileler gelirlerinden tüketime harcamadıkları bölümü ifade eder. Biriktirilen bu para ve sermaye piyasasındaki çeşitli araçlara yatırılabilir. Şirketlerin tasarrufları ise kazancın bir bölümünün şirket bünyesi içinde tutulması ile ortaya çıkar. Dağıtılmayan kârlar ileride şirketin yeni yatırımlarla büyümesi için kullanılabilir. Kişisel kullanılabilir gelirden, tüketim harcamaları çıkarıldığında kalan değer, özel tasarruf olarak adlandırılır. Bazı yıllarda tüketim harcamalarının toplamı, gelirleri aşabilir. Bu durum, ailelerin borçlandığını ve önceki yıllardaki birikimlerini bozarak harcadığı anlamına gelir. Teorik olarak, yüksek enflasyon ve negatif faiz dönemlerinde halkın daha az tasarruf etmesi gerekir. Ancak gerçek hayatta, hane halklarının, istikrarsızlık dönemlerinde, belirsizlik nedeniyle daha fazla tasarruf ettikleri gözlemlenir. Türkiye’de genç nüfus ağırlıkta olduğu için tasarruf oranı düşük düzeylerdedir.

Tasarruf-yatırım denkliği: Ulusal hesap anlamında toplam tasarruflardaki değişimi görmek için, bu değer gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYH) bölünür. Ekonomi yönetimi hesabını bu oranın, yatırımların GSYH’ya oranına eşit olduğunu kabul ederek yapar. Yatırım ve tasarrufun teorik olarak öngörülen eşitliği gerçek hayatta nadiren ortaya çıkar. Çünkü bu iki temel ekonomik büyüklüğü etkileyen faktörler aynı değildir. Eğer toplam tasarruf toplam yatırımdan az ise, bu durum dış kaynak kullanıldığım gösterir. Cari işlemler açığı, yatırımların ne kadarının yabancıların tasarrufu ile finanse edildiğini gösterir. Toplam tasarruf yatırımı aşarsa, stoklar büyür, şirketler üretimi kısar ve milli gelir artışı duraklar. Tasarruf yatırımdan azsa, artan talebi karşılamak için sanayi daha fazla mal üretir. Ancak düşük düzeydeki tasarruf bugünkü tüketimi artırır ama gelecekteki tüketimi azaltır. Ekonomi yönetimi “ince ayar” (fine tuning) ile bu iki büyüklük arasındaki dengeyi bulmak zorundadır. Milli gelirin harcamalar yöntemi ile hesaplanmasında kullanılan kalemler aynı zamanda toplam talebi de oluşturur. Tasarruflar ve yatırımlar hakkında daha ayrıntılı bilgi aşağıdaki göstergelerde bulunur.

Yurtiçi tasarruf oranları (kamu, özel) Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın “Türkiye Ekonomisinde Haftalık Gelişmeler” adlı yayınının “Ekonominin Genel Dengesi” başlıklı tablolarında incelenebilir.
Bankalardaki mevduatın düzeyi ve vadelerine göre dağılımı BDDK ve TBB istatistiklerinde bulunur.
Tüketici kredilerinin ve ticari kredilerin toplam krediler içerisindeki oranları BDDK istatistiklerinden hesaplanabilir.
Ticari krediler içerisinde sanayinin payı Merkez Bankası istatistiklerinden görülebilir.
Özel sektör yatırımlarında makine teçhizatın payı milli gelir istatistiklerinde verilir.
Bireysel emeklilik sisteminin hacmi ve katılımcıların sayısı ile ilgili bilgiler Emeklilik Gözetim Merkezi’nin internet sitesinde görülebilir.