Düyun-ı Umumiye

(Ottoman Public Debt Administration) Osmanlı İmparatorluğu’nda 1870’den sonra ekonomik ve siyasi istikrarsızlık ortaya çıkarken mali sorunlar da gide­rek artmıştır. Osmanlı, bu dönemde eski gelir kaynaklarını kaybetmekte, buna karşılık yeni gelir kaynakları ihtiyacı şiddetle artmaktaydı. Zaten yüksek olan tarımsal vergileri daha da artırma imkâ­nı yoktu. Sanayi tesislerinin sayısı azdı. İthalattan yüksek oranda vergi alınma­sı yolunu da yabancı ülkelere verilmiş olan kapitülasyonlar kapamıştı. Bu du­rumda tek çıkar yol dış borç bulmaktı. Osmanlı imparatorluğu dış ülkelerden ilk borcu 1854 yılında almıştır. 1854 ile 1874 arasında 15 tertip tahvil çıkarılmış ve bunlar esas olarak İngiltere, Fransa, Almanya ve Avusturya piyasalarında satılmıştı. Bu tahvillerin faiz oranı or­talama yüzde 6 dolayındaydı. Ancak hemen hepsi, başabaş değerin altında satılmaktaydı. Osmanlı Maliyesi’nin 1854-1874 döneminde ihraç edilen tah­villerden sağladığı gelir tahvillerin üze­rindeki yazılı değerin ancak yüzde 53’ü kadardı. Alınan borçlar çoğunlukla cari harcamalarda kullanılmış, devlet yatı­rımlarında bir artış ortaya çıkmamıştı. 1875’te bu borçların faiz ödemeleri ak­sayınca ve tatil-i tediyat (moratoryum) ilân edilince alacaklı Batı ülkeleri Os­manlı İmparatorluğu’na politik baskı uygulamaya başlamışlardır. Nihayet, 1881 Eylül ayında yabancı ülkelerin temsilcileri ile Osmanlı Devleti ara­sında görüşmeler başlamıştır. Bu gö­rüşmeler sonucunda imzalandığı ayın adını taşıyan Muharrem Kararnamesi ile devlet gelirlerinin bir kısmının doğ­rudan doğruya alacaklılar tarafından toplanması kabul edilmiş ve bunun için Düyun-ı Umumiye idaresi kurulmuş­tur. Bu idarenin kurulması Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi ve iktisadi ba­ğımsızlığına ağır bir darbe indirmiştir. Düyun-ı Umumiye başta tuz ve tütün tekeli gelirleri, pul resmi, içki resmi ve balık avı resmi olmak üzere çok sayıda geliri toplamaktaydı. Yabancı alacaklı­ların kurmuş olduğu Düyun-ı Umumi­ye zamanla Maliye Nezareti’nden daha güçlü bir hale gelmiş ve halkı ezmiştir. Cumhuriyet döneminde Düyun-ı Umu­miye İdaresi kaldırılmış, Osmanlı borç­larının ancak bir bölümü tanınmıştır. Bu borçlar için 1933’te imzalanan Paris Anlaşması sonrasında başlayan ödeme­ler 1954 yılında tamamlanmıştır.