Döviz Rezervleri

(Foreign exchange reserves) Merkez Bankası, para ve kur politikalarım des­teklemek, piyasalara güven vermek, hükümetin döviz cinsi üzerinden iç ve dış borç servisini gerçekleştirmek ve dış şoklara karşı gerekli döviz likidite­sini bulundurmak için döviz biriktirir. Bu birikime döviz rezervi denilir. Dö­viz birikimini sağlamak ve yönetmek görevi TCMB’ye 1211 sayılı kanunun 4. maddesi ile verilmiştir. Merkez Bankası’nın döviz birikiminin bir bölümü, TL ödeyerek satın aldığı (kendine ait) dövizlerdir. Bir bölümü başkalarına ait (kredi olarak, emanet olarak bankaya verilen) fakat Merkez Bankası’nın ser­bestçe kullanabileceği dövizlerdir. Bankanın toplam döviz varlıklarından döviz yükümlülükleri çıkınca kalan döviz Merkez Bankası’nın Net Döviz Pozisyonu’dur. Döviz rezervleri IMF’in standartlarına uygun olarak Ulusla­rarası Rezervler ve Döviz Likiditesi tablosundan izlenebilmektedir. Her ay yayınlanan bu tablo ile kullanılabilir durumdaki brüt rezervleri ve yabancı para cinsinden kısa vadeli yükümlü­lükleri tek bir tablo altında derlemek ve verilerin diğer ülke verileriyle karşılaştırılabilmesini sağlamak amaçlan­maktadır. Resmi rezerv deyince döviz varlıkları, parasal altın, IMF rezerv pozisyonu ve özel çekme haklarının toplamı anlaşılmaktadır. Döviz varlık­ları terimi ise menkul kıymetler, efek­tif mevcudu ve depo hesaplarından oluşmaktadır. Altın kalemi, tamamı TCMB’ye ait olan, uluslararası kabul görmüş bir kuruluşun damgasını ve seri numarasını taşıyan çubuk veya külçe şeklindeki altın varlıkları içermektedir. Menkul kıymetler ve altın, piyasa fiyatı üzerinden değerlenmektedir. Diğer dö­viz varlıkları, parasal otoritenin kulla­nımına hazır olan, ancak resmi rezerv varlıkları altındaki diğer kalemlerin içinde yer almayan varlıklardan oluş­maktadır. TCMB’nin rezerv tabloların­da varlıklar ile birlikte döviz yükümlü­lükleri de yer almaktadır. Vadesine 1 yıl kalmış ve önceden belirlenmiş çıkışlar ile birlikte şarta bağlı kısa dönem net çıkışlar ayrı ayrı gösterilmektedir. Çı­kış kalemleri içinde bankacılık sektö­rünün TCMB nezdinde tuttuğu döviz ve altın cinsinden zorunlu karşılıkları ve akreditifleri, döviz kredileri, döviz üze­rinden ihraç edilen devlet iç borçlanma senetlerinin vadesi gelmiş anapara ve faiz ödemeleri vardır. Araştırmacılar döviz rezervlerinin değişimini TCMB bilançosundan da izleyebilmektedir. 2019’da döviz rezervlerinin yüzde 77’si ABD doları, yüzde 17’si euro ve yüzde 6’sı diğer güçlü dövizler cinsindendir. Bilançoda Yabancı Para Banknotlar, Yurt Dışı Bankalar Yabancı Para ve Rezerv Dilimi Pozisyonu yer almakta olup bu kalemlerin toplamı “Merkez Bankası Brüt Döviz Rezervlerini oluş­turmaktadır. Altın mevcudu, brüt döviz rezervi tanımına girmemektedir.