Döviz Kuru Rejimleri

(Exchange rate regimes) Döviz kurla­rı günümüzde özellikle küçük ve açık ekonomiler için taşıdıkları önem ve reel ekonomiyi doğrudan etkileme po­tansiyelleri nedeniyle, uygulanan para politikası çerçevesinde doğrudan hedef, gösterge veya araç olarak kullanılmak­tadırlar. Döviz kuruna yönelik uygula­malar, bir uçta sabit kur rejimi, diğer uçta ise serbest dalgalı olmak üzere, iki rejim arasında şekillenmektedir. Sabit kur rejiminde, ulusal paranın de­ğeri yabancı bir para veya paralardan oluşan bir sepet karşısında sabitlen- mektedir. Bu rejim Türkiye’de 1930 ile 1980 yılları arasında uygulanmıştır. Enflasyonun yükseldiği dönemlerde liranın satın alma gücü ve iç pazardaki değeri düşmüş ancak kurlar sabit tutul­muştur. Göreli olarak düşük kur düzeyi, ithalatı ucuzlatırken, ihracatçı ve turiz­mcilerin sağladıkları dövizlerin lira ola­rak karşılığını azaltmıştır.

Para Kurulu (Currency Board) uy­gulamasında, bir taraftan kur sabitlenirken diğer taraftan ulusal para arzı tamamen bu kur üzerinden gerçek­leştirilen döviz alım-satımlarına bağ­lanmaktadır.

Bu sistem sıkı kurallar ile yürütülür. Merkez bankalarının ancak döviz re­zervlerindeki artış karşılığı kadar ulu­sal para basması zorunluluğu yasa, hatta anayasa hükümleri ile güvence al­tına alınmıştır. Güvenilirlik açısından yararlı olan bu sistem, ekonomiyi dış şoklara karşı güçsüz kılar.

Dalgalı kur rejiminde, döviz kurunun fiyatı piyasada oluşan arz ve talebe göre belirlenmektedir. Bunların yanı sıra birçok ara rejim mevcuttur. Örne­ğin dalgalı kur rejiminde kur büyük öl­çüde piyasadaki arz ve talep koşullarına göre belirlenmekle birlikte para otorite­si piyasaya seyrek olarak ve sınırlı mik­tarlarda müdahale etmekte; kontrollü dalgalanma (managed float) rejiminde yine herhangi bir kur hedefi olmamakla birlikte çeşitli nedenlerle sık sık müda­haleler gerçekleşebilmektedir. Sürünen kur (crawling peg) adı altındaki rejim­lerde ise, kur belirli bir takım kriterlere göre yönlendirilmekte ve para otoritesi tarafından gerektiğinde müdahale edil­mektedir.

Kura yönelik bu tür rejimlerin seçimi, ülkelerin içinde bulunduğu şartlara göre değişmektedir

Tam dolarizasyon sisteminde bir ül­kenin parası ABD dolarına bağlanmak­tadır. ABD’de faiz oranları yükseldiğinde dolarizasyonu uygulayan ülkede de faiz oranları artırılır. Bu sistemde dış şoklar, işsizliğe ve durgunluğa yol açabilir.