Dış Ticaret Göstergeleri

(Foreign trade indicators) Mal ihracat ve ithalatı ile ilgili verileri Türkiye İs­tatistik Kurumu (TÜİK) yayımlar. Bir ayın dış ticaret istatistikleri, sonraki ayın son günü kamuoyunu duyurulur. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ise bir ayın ihracatının geçici sonuçlarını, sonraki ayın ilk günü açıklar. Ekonominin dış ilişkileri ile ilgili veri­lerin incelenmesi, konjonktürün seyri, beklentiler, üretim ve talep düzeyi hak­kında önemli ipuçları verir. Bu ipuçları şöyle özetlenebilir:

• Türkiye’de ithalat büyümeye endeksli­dir. Büyüme yıllarında ithalat da hızlı bir şekilde artar ve dış ticaret açığı büyür. Çünkü bir taraftan yatırım ve ara malı ithalatı artarken, iç pazarın artan cazi­besi nedeniyle ihracattaki artış oranının ithalat artış oranına yetişmesi zorlaşır.
• İthalatın hızlı artışı, liranın aşırı öl­çüde değerlendiğini ve kurlardaki artış oranlarının, enflasyon oranlarının çok altında olduğunu düşündürür.
• Dış ticaret açığının büyümesi ekono­minin ısındığını gösterir.
• Yatırım malı ithalatının artışı olumlu bir göstergedir. Bu artış, iş insanlarının ekonominin geleceğinden umutlu oldu­ğunu düşündürür.
• Ekonominin canlanma yıllarında, ai­lelerin gelirleri de arttığı için tüketim malı ithalatı hızla artar ve dış ticaret açığını büyütür. Tüketim malı ithala­tındaki artış, ithalattaki genel artışın çok üstündeyse, yerli şirketler de zarar görür. Gelir dağılımının bozulduğu dö­nemlerde bu artış sınırlı kalır.
• Hammadde ve ara malı ithalatının hızlı artışı, sanayicilerin sonraki dönemlerde ortaya çıkabilecek kur artışlarını dikka­te alarak stok yapmalarından kaynak­lanır. Bu artış da olumlu bir artış olarak kabul edilebilir. Çünkü ithal edilen ara malı eninde sonunda üretime dönüşür.
• İhracat içinde sanayi ürünlerinin ve sanayi ürünleri içinde ileri teknoloji ile üretilen ürünlerin payının artması, Türkiye ekonomisinde yapısal değişi­min varlığını gösterir. İhracat için uzun vadede en önemli performans gösterge­si yatırım malı ihracatındaki artıştır.
• Bir ülkenin, sektörün veya şirketin ihracatının az sayıda kalemden oluşması ve az sayıda ülkeye mal satılması belirli riskler taşır. Alıcı ülkelerdeki bir kriz veya durgunluk ortaya çıktığında, ihra­cat da önemli ölçüde geriler.
• Dünya pazarlarında önemli fiyat dal­galanmaları yaşandığı dönemlerde yine TÜİK tarafından yayınlanan dış ticaret fiyat ve miktar endekslerini incelemek gerekir. Miktar endeksleri ihracat ve ithalatın durumunun daha net olarak görülmesini sağlar. İthalat fiyatlarının, ihracat fiyatlarına göre daha hızlı artış gösterdiğinde, aynı miktardaki ithalat için daha fazla ihracat yapmak gerekir. İhracat fiyatlarının daha hızlı artması ise ekonominin yararınadır.
• İhracattaki artış, kapasitelerin yeterli olmadığı sektörlerde, iç piyasaya mal arzını gerileterek fiyat düzeyinin yük­selmesine yol açabilir. Özellikle tarım ürünlerinde bu olgu sık sık ortaya çıkar.