Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS)

(Government domestic borrowing no­tes) Hazine ve Maliye Bakanlığı tara­fından yurtiçi piyasada ihraç edilen Ha­zine bonosu ve devlet tahvilleri, devlet iç borçlanma senetleri olarak adlandırı­lır. Devlet, borç aldığı para karşılığında belirli bir faiz öder. Bu faiz oranı, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın belirli aralık­larla düzenlediği ihalelerdeki arz-talep dengesine göre belirlenir. Vadesi 1 yıla kadar olan kısa vadeli borçlanmada Ha­zine bonoları kullanılır. Vadesi 1 yıldan uzun olan borçlanmalar ise devlet tah­villeri ile yapılır. Hazine bonosu ve dev­let tahvilleri sabit getirili olduğu için, riske girmek istemeyen tasarruf sahip­leri tarafından ilgi görür. Hazine bono­ları ve devlet tahvillerini Hazine’deki ihalede satın alan bankalar, bunların önemli bir bölümünü, ikincil piyasada tasarruf sahiplerine satar.

Bir ülkede, şirketler ödeme güçlüğü ne­deniyle iflas ettiğinde yok olur. Ancak devlet borçlarını ödeyemez duruma gelse de varlığını sürdürür. Bu nedenle Hazine bonoları ve devlet tahvillerinin güvencesi şirket hisse senetleri ve tah­villerine göre daha yüksektir.

Hazine bonosunun vade günündeki de­ğeri bellidir. Vade gününden önce para­ya çevrilmek istenen hazine bonosunun değeri ise para piyasasındaki geçerli faiz oranına bağlıdır. Bononun değeri ve piyasada belirli bir tarihte geçerli faiz oranı, ters yönlerde ve bir tahterevalli gibi hareket gider. Piyasadaki geçerli faiz oranı, bononun sabit getiri faizinin üstüne çıktığı takdirde bononun değeri düşer. Bononun belirtilen vade için bi­leşik faizi yüzde 17 iken, piyasada her gün arz ve talebe göre belirlenen faiz oranı yüzde 19 olduğunu varsayalım. Bu durumda yeni yatırımcı yüzde 19’luk ya­tırım aracını seçer. Yüzde 17’lik bonoya yönelen talep az olacağı için satış değeri düşer. Geçerli faiz oranı, bononun faiz oranının altına düştüğünde ise bononun değeri yükselir. Bononun faizi yüzde 17 iken piyasadaki faiz yüzde 15’e düştüğü takdirde, satışa sunulan bononun alıcı­sı çok olur. Bu durumda bononun fiyatı yükselir. Bono ve tahvili seçen tasarruf sahiplerinin büyük bölümü vadeye ka­dar beklemeyi tercih eder. Vadesinden önce satış ve alım yaparak kazanç elde etmek için ekonomideki, para piyasa­sındaki ve faiz oranlarındaki değişimi çok yakından izlemek gerekir.