Borsa

(Exchange, stock exchange) Bir malın ya da varlığın belirli kurallar çerçevesinde alınıp satıldığı pazarlardır. Hisse senedi ve diğer menkul değerler ile altın gibi tasarruf araçlarının yanı sıra pamuk, buğday gibi ürünlerin alınıp satıldığı borsalar bulunmaktadır.

Borsada analiz yöntemleri: Borsa’da hisse senetlerinin değerindeki değişim hakkında sağlıklı öngörülerde bulunmak için bazı inceleme ve araştırmalar yapmak gerekir. Bu araştırmalar iki ana grupta yapılır: Temel analizde, şirketin değerinin, şirketin faaliyet gösterdiği sektörün ve ekonominin gelecekte hangi yönde bir değişim göstereceği araştırılır. Teknik analizdeki amaç ise bir hisse senedinin geçmişteki değer hareketleri incelenerek, bu değerin gelecekteki seyri hakkında ipuçlarına ulaşmaktır. Temel analizdeki esas soru “Hangi şirkete yatırım yapmalıyım?” olurken teknik analizde “Yatırımı ne zaman yapmalıyım?” sorusu ön plana çıkar. Teknik analizde fiyatların düşme ya da yükselme eğilimine girdikleri dönemler araştırılır ve yatırımcıların çoğunluğunun davranış kalıpları incelenir. Seçilen şirketin içinde bulunduğu sektörün genel koşullarını da iyi izlemek gerekir. Çünkü sektörü etkileyen her konu, şirketi de az veya çok etkileyebilir.

Borsada öncelik kuralları: Borsa’da emirlerin karşılanması sırasında aşağıdaki öncelik kuralları uygulanır:

Fiyat Önceliği: Daha düşük fiyatlı satım emirleri, daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden önce karşılanır. Alım sırasında ise daha yüksek fiyatlı alım emirleri, daha düşük fiyatlı alım emirlerine göre önceliğe sahiptir.

Zaman Önceliği: Fiyat eşitliği durumunda, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emirlerin önceliği vardır.

Müşteri Emirlerinin Önceliği: Fiyat ve zaman öncelikleri açısından eşitlik olduğunda müşteri emirleri, Borsa üyelerinin kendileri için verdikleri Borsa emirlerinden önce karşılanır.

Borsada şirket değerlendirme kriterleri: Borsada işlem gören bir şirket hakkında gerekli ön bilgiler elde edildikten sonra şirketin finansal sağlamlığını anlamak için aşağıdaki göstergeler incelenmektedir:

Ödenmiş sermaye: Şirketin çıkardığı hisse senedi sayısıyla hisselerin nominal değerinin çarpılmasıyla bulunur. Ancak bu değer şirketin o andaki gerçek piyasa değerini ifade etmeyebilir. Şirketin mal varlıkları, yeni yatırımları ve finansal gücü toplu olarak değerlendirildiğinde, piyasa değeri, ödenmiş sermaye değerinin üstüne çıkabilir.

Özkaynak kârlılığı: Bu oran vergiden önceki kârın toplam özkaynaklara bölünmesi ile elde edilir. Oranın düzeyi dağıtılacak temettünün tutarı hakkında bir fikir verebilir.

Borçlanma maliyeti oranı: Finansal giderlerin toplam borçlara bölünmesi ile elde edilir. Şirketin borçları kısa vadeli ve yüksek faizli ise oran yüksek çıkar ve kârlılığı olumsuz etkiler.

Temettü verimi: Dönem içinde ödenen temettü, hisse senedinin dönem başındaki piyasa fiyatına bölündüğünde temettü verimine ulaşılır. Bu temettü önceki yılın kârından ortaklara dağıtılan temettüdür.

Fiyat / kazanç oranı: Bu oran şirketin her bir liralık kârına karşılık, yatırımcının kaç lira ödemeye razı olduğunu gösterir. Bu oranı hesaplarken kapanış fiyatı hisse başına kazanca bölünür.

Defter değeri: Bir işletmenin özsermaye toplamının hisse senedi sayısına bölünmesiyle belirlenir. İşletmenin özsermayesi ödenmiş sermayesinden yüksekse, defter değeri nominal değerden yüksek, aksi durumda nominal değerden düşük olacaktır. Bir şirketin defter değeri veya net aktifler değeri şirketin tasfiye edilmesi durumunda ona ne değer biçileceğini hesaplamak için kullanılan bir muhasebe ölçümüdür. Defter değeri, tüm aktiflerden, tüm pasifler çıkarılarak bulunur.

Tasfiye değeri (Likidasyon değeri): Şirket varlığının belli bir süre içinde zorunlu satışı ile sağlanabilecek değerden tüm borçlar ödendikten sonra kalan miktarın hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunan değerdir. Tasfiye değeri, piyasa değerinin alt sınırı olarak kabul edilebilir.

İşleyen teşebbüs değeri: Şirketin çalışır durumda devredilmesi halinde oluşacak değerdir. Bu değer piyasa değeri için üst sınırı oluşturur.

Net aktif değeri: Şirketin belirli bir faaliyet dönemi sonunda (genellikle bir yıl) düzenlenen bilançodaki net aktif tutarıdır.

Alternatif gelir değeri: Ortaklar tarafından oluşturulan sermayenin, şirket içinde şirket sermayesi şeklinde kullanılmayıp, başka bir yatırım alanında değerlendirilmiş olması halinde, hisse senetlerine yatırılan sermaye miktarı ile elde edilebilecek alternatif gelirden bir hisseye düşen gelir tutarını açıklar.