Baz Etkisi

(Base effect) Ekonomi ile ilgili göster­gelerde başlıca iki hesaplama yöntemi kullanılır. Örneğin belirli bir aydaki enflasyon oranı, o aydaki fiyat endeksi düzeyi ile önceki ayın endeks düzeyi karşılaştırılarak bulunur. Sanayi üretimi ve milli gelirde ise belirli bir dö­nemdeki değişim, hem önceki dönem ile hem de önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırılarak hesaplanır. Herhangi bir aydaki sanayi üretimi düzeyi, önce­ki yılın aynı ayındaki üretim düzeyi dü­şükse, yüksek bir değişim oranı üretir. Önceki yılın aynı ayında sanayi üretimi yüksek ise bu kez düşük bir üretim ile karşılaşılır.

Bu iki tür görünüm bazen kamuoyunda yoğun tartışmalara yol açar. Sanayide önceki aya göre bir yavaşlama yaşanır­ken yüksek oranlı bir üretim artışının açıklanması şaşırtıcı olabilir. Ekono­mide gözle görülür bir canlanma ya­şanmadığı ve önceki aylara göre üretim artmadığı halde, önceki yıla göre artış oranlarının yüksek çıkması bazıları­nı kuşkulandırır. Baz etkisi nedeniyle ekonominin canlandığı bir dönemde, düşük büyüme oranları ile karşılaşmak da olasıdır.

Mevsimlik düzeltme yapılan ve takvim etkisi giderilen göstergelerde, önceki aya göre değişimi görme imkânı bulun­duğu için bu hesap gerçek durumu daha net bir şekilde gösterir. Bazı durumlar­da, bir dönemdeki düzeyi önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırmak daha iyi sonuçlar verir. Örneğin şemsiye satış­ları, yılın son çeyreğinde üçüncü çey­reğe göre yüksek bir oranda artabilir. Bu oran yanıltıcıdır. Bir şemsiye şirketi son çeyrek satış rakamlarını, önceki yı­lın son çeyreğindeki satış rakamları ile karşılaştırdığında ise gerçek değişim oranlarına ulaşır ve üretim planlaması­nı bu hesaba göre daha sağlıklı bir şekil­de yapar.