Kişilik Tipleri

(Personality types) Çalışanların kişi­liklerinin yaptıkları işlere, çalıştıkları şirketin kültürüne ve bulundukları ma­kamlara uygun olması insanların ken­dini daha mutlu hissetmesine katkıda bulunur. Bu uygunluğun diğer bir yararı da işyerindeki verimliliği yükseltmesi­dir. Kişilik testleri ve benzeri araştırma yöntemleri çalışanların kişiliklerinin işlerine uygun olup olmadığı konu­sunda ipuçları verebilir. Ünlü psikoloji bilgini Carl G. Jung’un analizlerine da­yanarak, anne Catherine Briggs ile kızı Isabel Myers’ın birlikte tasarladıkları Myers-Briggs Tip Göstergesi insan ruhunda bulunduğu varsayılan şu farklı­lıkları esas alır:

İçe dönüklük ve dışa dönüklük: Bazı insanlar, kendi düşüncelerine gömülür. Diğerleri ise dış dünya ile daha çok il­gilenirler. Dışa dönük zihinler enerjiyi başkalarından, içe dönükler ise kendi­lerinden alır.

Duyumsama ve sezgi: Bu kavram çifti, bir kimsenin dış dünyadan gelen iletileri nasıl özümsediğini saptar. Duyumsayıcı kişilik özelliğine sahip kişi­ler, verileri beş duyuyla ve dolaylı bir şekilde toplar. Sezgiciler ise gerçekliği modeller, ilişkiler ve önseziler aracılığı ile kavramayı tercih eder.

Düşünme ve hissetme: Bu ikili, ki­şinin veriler toplandıktan sonra nasıl karar aldığına ışık tutar. Hisseden tip­ler, kendi değerlerine, içindeki doğru ve yanlış duygusuna kulak vererek karar alır. Düşünen tipler ise mantıklarına ve akıllarına güvenerek bir karara varır.

Yargıya varma ve algılama: Dördün­cü kavram çifti, bir kimsenin dış dün­yaya yönelme tarzını gösterir. Yargıya varan tipler, kesinliği tercih eder ve ellerindeki verilerle hemen bir karara varmayı amaçlar ve ardından başka bir konuya geçer. Algılayan tipler ise belir­sizlikten korkmaz ve topladıkları bilgi yeterli olmadığında bekleyip seçenek­leri açık tutar.

Myers ve Briggs’in analizlerinde bu dört kavram çiftinin çeşitli bileşimleri ile ortaya çıkan 16 farklı kişilik tipi var­dır. Kişilik tipi analizinde soru sayısı 50 dolayında olan testler kullanılır. Şir­ketler ve öğretim kurumları tarafından yaygın olarak kullanılan bu testler yö­netim işlevinin daha verimli olmasına katkıda bulunabilir.

Myers-Briggs analizinde ulaşılan başlı­ca kişilik tipleri şunlardır:

Yönetici- Dışa dönük, öngörülü ve ti­tiz: İlgileri dış dünyaya yoğunlaşan, sez­gileri güçlü, doğuştan lider tabiatlı ki­şilerdir. Karmaşık olayları kısa sürede kavrayıp hemen harekete geçer. İyi ve etkili konuşur. Eskilerin basiret dediği öngörü yeteneği ile olayların akışına egemen olmayı hedefler. Yeni fikirlere açıktır. En önemli zaafı, kendine aşırı güvenmesi ve bu nedenle biraz baskıcı olmasıdır.

Düşünen adam- İçe dönük, sezgisel ve gözlemci: O adeta beyninin içinde yaşar ve hep teorik olasılıklara kafa yorar. Her şeyde açıklık arar. “Dalgın Profesör” ti­pini andırır ve dış dünyaya metelik ver­mez. “Niçin?” ve “Neden olmasın?” so­ruları dilinden hiç düşmez ve araştırma onun için hayat tarzıdır. Çalışma stan­dartları yüksektir ve bunları kendisine de uygular. Sosyal ilişkileri ve duygu okuma yeteneği zayıftır.

Yenilikçi- Dışa dönük, tutkulu ve yara­tıcı: Sezgileri dışa, düşünceleri ise içe dönük olduğu için fikir üretiminde iyi­dir. Bir değişim ustasıdır. Olaylara yak­laşımı akılcı ve mantıklıdır. Çevresin­deki bilgiyi bir sünger gibi emer. Tutku ve heyecanla işine kendisini adadığı için ilgisini çeken her konuda başarılı­dır. Hiyerarşiden, rutin işlerden, sıradanlıktan nefret eder ve hep yeniliğin, yeni çözümlerin peşinden koşar. Rutin işleri savsaklaması ve bir işten çabuk bıkması başlıca zaaflarındandır.

Özgür düşünceli- Sezgisel, içe dönük ve özgün: Sezgileri ve teorik düşünce ye­teneği çok güçlüdür. İç dünyaları zengin ve üretkendir. Liderliğe yatkındır ama çoğunlukla geri planda durmayı tercih eder. Onun için kendi fikirleri ve amaç­ları önemlidir. Hızlı karar alıp uygula­yabilir. Otoriteye değil, bilgi ve yeteneğe saygı duyar. O, geçmişin sorunları ile uğ­raşmak yerine, kurumu ileriye götüre­cek yol ve yöntemleri araştırmayı sever.

Empatik- Duygulu, dışa dönük ve sez­gisel: Duyguları dışa, sezgileri ise içe dönüktür. Başkalarının ne düşündüğü ve istediği konusunda duyarlıdır. Kar­şısındakinin duygularını ve düşünce­sini okur. Çevresi tarafından sevilen popüler bir insandır. Yalnız kalmayı hiç sevmez. Her olaya insani açıdan bakar ve soğukkanlı analizlerden pek hoşlan­maz. Sosyal ilişkilerin ağı içindeki aktif hayatı, onun hızlı karar verme ve eyle­me geçme yeteneklerini törpüleyebilir.

Vizyoner- Esin kaynağı akıl ve güç­lü sezgi: Sezgileri dışa, duyguları ise içe dönük bir kişilik yapısına sahiptir. “Beynindeki göz” onun geleceği kavra­masını sağlar. Vizyonunun çevresindekilerle paylaşarak onların önüne yeni ufuklar açar. Bağımsız çalışmayı sever ve denetlenmekten nefret eder. Karşı­sındakinin düzeyine uygun konuşur ve davranır. O, çevresindeki kişiler için bir esin kaynağı olmayı başarır. Yazma ve konuşma konusunda ustadır.

Neşeli- Duygulu, pratik ve gerçekçi: Sezgileri ve düşünce yeteneği zayıf ama duyguları kuvvetlidir. Bugünü ya­şamaya eğilimlidir. Kendiliğindenliğe ve içinden geldiği gibi yaşamaya önem verir. Yalnız sevdiği ve kendi değerler sistemine uygun işleri yapmak ister. Teorilerden ve uzun bilimsel açıklama­lardan hoşlanmaz. İnsan ilişkilerinde başarılıdır. Kaygısız ve dost canlısıdır. Sporla uğraşır ve hobileri vardır.

Yardımcı- Dışadönük, sosyal ve insan­cıl: Duyguları ve sezgileri dışa dönük, algılama ve düşünceleri içe dönüktür. Gittiği her yerde ve her çevrede bir ahenk yaratacak ilişkileri kurabilir. Çevresindekilerin yardımına koşmayı sever. Sorunlara pratik ve uygulanabi­lir çözümler bulmada ustadır. Çalıştık­ları yerde kurallara uyar ve pek sorun çıkarmaz. İyi kalpli, konuşkan ve sempatiktir. İnsanlardan uzakta kalmaya dayanamaz.

Örnek vatandaş- Dışa dönük, kuralcı ve görev adamı: Düşünceleri ve sezgi­leri hep dışa dönüktür. Yalnız gerçek olgularla ve somut ihtiyaçlarla ilgile­nir. Her işin kuralına uygun ve düzenli bir şekilde yapılmasına çok önem verir. Ailesine, işine ve topluma karşı tüm so­rumluluklarını eksiksiz yerine getirir. İnsanları örgütlemeyi ve yönetmeyi sever ama yöneticilikte pek başarılı de­ğildir. Çünkü özgüveninin güçlü olması bazen onu agresif ve duyarsız yapabilir.

Müfettiş- İçe dönük, düzenli ve sadık: Sorumluluk duygusu güçlü, sakin ve cid­di bir insandır. Her işin kitabına ve kura­lına uygun yapılmasını ister. Sorunlara nüfuz ederek pratik bir yaklaşımla her görevin üstesinden gelebilir. Çalışkan ve görev adamıdır. Hayatı ciddiye alır ama özellikle aile ve iş çevresinde bazen neşe kaynağı olabilir. Duygularını saklar ve başkalarının duyguları ile ilgilenmez. İşlerin kötüye gitmesi durumunda ise huzuru ve uykuları kaçar.

Sanatçı- İçe dönük, mükemmelci ve özgür: Çekingen, sakin ve alçakgönüllü­dür. Çatışma ve kavgadan kaçar ama öz­gürlüğü konusunda çok titizdir. Estetik duygu ve yetenekleri güçlüdür. Kendi hayatını, duygularının gösterdiği yönde yaşamak ister. Özgün ve bağımsız oldu­ğu için kendi ilgi alanlarını kıskançlıkla korur. Doğanın güzelliklerini ve insan­ları gözlemlemeyi sever. Mükemmelci olduğu için başkalarını ve kendi eserle­rini insafsızca eleştirebilir.

Gerçekçi- İçe dönük, cesur ve eylemci: Bir eylem adamıdır. Macerayı ve mey­dan okuyan spor dallarını ve zor görünen işleri sever. Genelde iyimserdir. Boş dur­maktan hoşlanmaz. Düzen ve disiplin gerektiren işlerden pek hoşlanmaz ama kriz yönetiminde başarılıdır. Ayrıntılı analiz ve teknik ustalık gerektiren işleri tercih eder. Uzun vadeli düşünmeye yat­kın değildir. Kendi duygularının sesine kulak vermez. Bastırılan duygular onun arada bir öfke nöbetleri ile sarsılmasına ve insanları kırmasına yol açar.

Maceracı- Dışa dönük, atak ve doğal: Dışa dönük ve sosyal bir kişiliğe sahip­tir. Esnek ve hoşgörülüdür. Teoriler ve kavramlar ona sıkıcı gelir. Pragmatik yaklaşımlarla hemen sonuca gitmek is­ter. Çatışan tarafları aralarını bulma ve uzlaştırma konusunda üstüne yoktur. Hep aktif ve hareketlidir ama doğallı­ğını hiç kaybetmez. Hayatta her şeyin tadını çıkarmaya bakar. İşe başladığın­daki coşkuyu, sıra ayrıntılara geldiğin­de kaybeder. Konfordan hoşlanır ve her işte bir stili vardır.

İdealist- Pozitif, mücadeleci ve uyum­lu: Sakin ve çekingen davranışları içe dönüklükten kaynaklanır. Değerleri­ne ve önem verdiği kişilere sadık kalır. Öğrenmeyi, fikirleri, dil becerilerini ve kendi ürettiği projeleri daha çok önem­ser. İçsel değerlerine ve onuruna düş­kündür. Duygu ile zekânın birlikteliği ve uyumu ile ilgilenir. Gereğinden çok iş üstlenir ama bir şekilde bunların üs­tesinden gelir. Hayata pozitif bir açıdan bakar ve ideallerini gerçekleştirmeyi hedefler.

Yetiştirici- Özenli, sabırlı ve güveni­lir: İçe dönük ve düşünceye önem ve­ren yapıları nedeniyle çevresindekileri etkileyebilir. Sükûn ve huzur içinde bir hayat peşindedir. Güvenceye ve güven­liğe önem verir. Kendisine önemli gö­rünen ayrıntılar konusunda belleği çok güçlüdür. Çevresiyle uyumlu yaşar ve ilişkilerinde sabırlı ve sebatlıdır. İşinde titiz, özenli ve çok dikkatlidir. Sorum­luluk üstlenir ve aldığı görevi, titiz bir şekilde yerine getirir. İnsanların kişisel gelişimine katkıda bulunmayı amaçlar.

Mistik- Sezgisel, duygulu ve yaratıcı: İç dünyası çok zengindir. Sezgileri çok güçlüdür ve içinden gelen sesi dinle­meyi bilir. Kendisini, insan tabiatını ve dünyayı anlamaya önem verir. Olaylar ve ilişkilerin anlamını ararken, kendi değerler sistemine titizlikle bağlı kalır. Bu nitelikleri onu yaratıcı kılar ama ba­zen somut gerçeklikten kopmanın so­runlarını yaşar. Başkalarını dinlemeye ve kalıcı ilişkiler kurmayı amaçlar.