Küreselleşme ve İki Kriz

Türkiye, dünya ülkeleri arasında sermayenin serbest dolaşım düzenine, ekonominin durgunluk içinde bulunduğu bir dönemde ve gerekli hazırlıkları yapmadan girdi. Ekonomiye giren kısa vadeli portföy sermayesi Türkçesi ile “sıcak para” büyüme hızlarını yükseltti. Bu sermaye, siyasi ve sosyal huzursuzluk dönemlerinde aniden ülkesine dönünce, döviz kurları ve ardından faiz oranları yükseldi, ekonomi krize girdi. Tarımsal ürün destekleme sisteminin çıkmaza sokulması ve kendi haline bırakılan KİT’lerin görev zararları ise ekonomik sıkıntıları daha da ağırlaştırdı.

1989- 4 Şubat: Kurlardaki artışı frenlemek için bir dizi önlem alındı.

10 Nisan: Altın Piyasası resmen açıldı.

15 Mayıs: Enflasyonun yükselmesi 50000 liralık banknotların dolaşıma çıkarılmasını zorunlu kıldı.

8-9 Ağustos: Küreselleşme dönemine ilk adım: Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanununa ek “32 Sayılı Kararname” ile dövizlerin ülke dışından girişinde ve ülke dışına çıkışında daha serbest bir rejim geçerli oldu. Türkiye ekonomisi böylece küreselleşmeye uyum doğrultusunda yeni bir adım atmış oldu.

GAP Master Planı hazırlandı.

1990-1 Ocak: Yıldırım Akbulut hükümeti, Enflasyonu Düşürme Programı’nı uygulamaya başladı. Program, 2 Ağustos’ta Irak’ın Kuveyt’i işgali sonrasında gündemden düştü.

16 Ocak: Merkez Bankası ilk kez bir “Para Programı” açıkladı.

62 malda gümrük vergisi oranları düşürüldü.
Nüfus sayımı sonucu 56 milyon 473 bin 35 kişi olarak açıklandı.

1991-11 Kasım: 100000 liralık banknotlar dolaşıma çıktı.

Ekonomi 1990’daki yüksek oranlı büyümeden sonra tekrar durgunluğa girdi.

1992: 1 Ocak: Süleyman Demirel hükümeti 500 günlük bir istikrar paketini yürürlüğe soktu.

18 Ocak: Devlet Bakanı Tansu Çiller yeni bir ekonomik atılım programı açıkladı.

2 Ekim: Yüksek enflasyon nedeniyle 250000 bin liralık banknotlar dolaşıma sürüldü.

Gemlik Limanı hizmete açıldı.

1993-4 Mart: İstanbul’da Altın Borsası kurulması kararlaştırıldı.

18 Mart: 500000 liralık banknot gün ışığını gördü.

Kredi kartı kullanımının artması ve hipermarketlerin açılması, ailelerin tüketimini canlandırdı.
Yılın son aylarındaki hazine borçlanması ihalelerinin bir bölümü iptal edilince para dövize doğru akmaya başladı.

1994-13 Ocak: Moody’s ve Standard and Poor’s Türkiye’nin rating notunu düşürünce piyasalar karıştı.

17 Ocak: Dövize hücum başladı.

20 Ocak: Repo faizi yüzde 130’a tırmandı.

26 Ocak: Yapılan devalüasyonla ABD dolarının değeri yüzde 13.6 oranında yükseltildi.

31 Ocak: Merkez Bankası Başkanı Bülent Gültekin’in istifası sonrasında repoda oranlar yüzde 480’i gördü.

5 Nisan İstikrar Paketi: Kapsamlı bir ekonomik önlemler paketi açıklandı. Doların değeri yüzde 38.8 oranında artırıldı.

24 Nisan: TYT Bank, Marmarabank ve Impexbank’ın faaliyetleri durduruldu.

3 Mayıs: Nisan ayı enflasyonunun yüzde 24 olarak açıklanmasından sonra döviz talebi arttı. Hükümet önce vade sonuna üç ay kalmış Hazine bonosuna yüzde 50 (yıllık bileşik faiz yüzde 406.25), daha sonra da bir hafta vadeli mevduata yüzde 156, hafta başına yüzde 3 (yıllık bileşik faiz yüzde 365.08) oranında faiz vererek lirayı güçlendirmeyi amaçladı.

8 Temmuz: IMF ile stand-by anlaşması imzalandı.

Aralık: Tüketici fiyatları enflasyonu yılın sonunda yüzde 125 ile Cumhuriyet dönemi rekorunu kırdı.

Asım Kibar Hyundai marka otomobillerin imalatına başladı.

1995-16 Ocak: 1000000 (1 milyon) liralık banknotlar dolaşıma sürüldü.

6 Mart: AB ile Gümrük Birliği Anlaşması imzalandı.

26 Temmuz: İstanbul Altın Borsası açıldı.

Harran Ovası’nın sulaması başladı.

1996-1 Ocak: Türkiye’nin Gümrük Birliği üyeliği başladı.

31 Temmuz: Başbakan Necmettin Erbakan ilk ‘Kaynak Paketi’ni açıkladı.

22 Kasım: Konut Edindirme Yardımı ile ilgili yasa Resmi Gazete’de yayınlandı. Bu yardım için ücret ve maaşlardan yapılan kesintilere 31 Aralık 1995 tarihinde son verildi.

1997: Kralkızı Barajı ve HES su tutmaya başladı.

1 Ocak: Hükümet yeni bir ‘Kaynak Paketi’ni uygulamaya soktu.

6 Ocak: 5000000 liralık banknotlar dolaşıma sürüldü.

15 Aralık: Mavi Akım Anlaşması imzalandı.

1998-26 Haziran: IMF ile “Yakın İzleme Anlaşması” yapıldı.

1999- 23 Haziran: Banka Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) oluşturuldu.

17 Ağustos: Marmara Bölgesi 7.4 şiddetinde depremle sarsıldı.

17 Eylül: Marmaray projesi için ilk kredi anlaşması imzalandı.

18 Kasım: Baku-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı anlaşması imzalandı.

9 Aralık: Enflasyonu Düşürme Progra- mı’nın ana hatları belirlendi. Programda döviz kurlarının çapa olarak kullanılması öngörülmüştü.

11 Aralık: AB, Türkiye’yi “aday ülke” olarak belirledi.

22 Aralık: IMF ile 36 aylık stand-by anlaşması imzalandı.

10 milyon liralık banknot dolaşıma sürüldü.
Ekonomi 1994’ten sonra 1999’da tekrar daraldı.