Genetik ve Tıp

1953: Francis Crick ve James Watson, DNA molekülünün ikili spiral yapısını keşfetti.

• Siyam ikizlerini ayırmak için ilk başa­rılı ameliyat yapıldı.
• Çocuk felci virüsü bulundu.

1954: Jonas Salk, çocuk felci için aşı üretti.

• Joseph Murray ilk böbrek naklini ikiz kardeşler arasında gerçekleştirdi.
• Sigara içmenin ölüm riskini artırdığı­nı ortaya koyan ilk raporlar yayınlandı.

1957: Bilim insanları orak hücreli ane­mi hastalığının hemoglobin hücresin­deki tek bir amino asitin değişmesiyle ortaya çıktığını keşfetti.

1958: İlk kalp pili takıldı.

• Hamile kadınlarda ultrason inceleme­si başladı.

1960: Doğum kontrol hapları satışa su­nuldu.

1963: İlk karaciğer nakli ABD’li doktor Thomas Starzl tarafından yapıldı.

• Samuel Katz ve John F. Enders kıza­mık için bir aşı geliştirdi.

1964: Kardiyolojik teşhis ve tedavide anciografi uygulaması başlatıldı.

1965: Göz ameliyatlarında laser ilk kez kullanıldı.

1966: DNA’nın genetik şifresi, bu bu­luşları ile Nobel ödülü alan Nirenberg, Holley ve Khorana adlı üç doktor tara­fından çözüldü.

1967: İlk kalp nakli Güney Afrika’da Christiaan Barnard tarafından yapıldı. Hasta ancak 18 gün yaşayabildi.

• ABD’de enjektörlerin tek kullanımlık olması zorunlu tutuldu.
• Maurice Hilleman, kabakulak hastalı­ğı için aşı geliştirdi.

1968: Robert Good ilk kemik iliği nakli­ni gerçekleştirdi.

1969: Tüpte ilk enzim sentezi gerçek­leştirildi.

1971: Bilgisayarlı tomografi cihazları için çalışmalar başlatıldı.

1973: Ekokardiyografi cihazları, ses dalgaları ile kalp hastalıklarının teşhi­sinde kullanıldı.

1976: Ebola virüsü ilk kez tanımlandı.

• İlk tomografi cihazı (Positron Emissi­on Tomography: PET) piyasaya sunuldu.

1978: İlk tüp bebek İngiltere’de doğdu.

• Sentetik insülin yapıldı. Bu buluş biyoteknolojinin gelişmesini hızlandırdı.

1980: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) çi­çek hastalığının ortadan kaldırıldığını açıkladı.

1982: Mide ülserinin bir nedeninin Heliobakter Pylori adlı bir bakteri olduğu Barry Marshall ve Robin Warren tara­fından keşfedildi.

1983: Kary Bank Mullis, polimeraz zincir reaksiyonunu keşfetti. Bu keşif DNA’nın yalıtılmasını ve istenen bölge­lerin çoğaltılmasını sağladı ve gen araş­tırmalarına doping etkisi yaptı.

• Huntington Korea hastalığının geni bulundu.

1984: Soyu tükenmiş bir hayvanın embriyosu klonlandı.

• Bilim insanları AIDS’in nedeni olan virüsü (HIV) tanımladı.
• Kolesterolü düşürmenin kalp krizi ris­kini azaltabileceğini açıklayan bir araş­tırma yayınlandı.
• DNA’nın adli soruşturmalarda kulla­nılmasına başlandı.
• Charles Hull, ilk biyoyazıcı cihazını icat etti.

1985: Alman Kurt Semm’in geliştirdiği endoskopi ve laparoskopi yöntemleri, yıllar boyu eleştirilerden sonra tıp dün­yasında kabul görmeye başladı.

• Diyaliz makineleri hastaların hizme­tine sunuldu.

1986: Kalp hastalıklarında stent kulla­nımı yaygınlaştı.

1987: Anti-depressif ilaç Prozac satıl­maya başlandı.

• İlk botoks uygulaması yapıldı.
• Fransız Phillipe Mouret, video-laparoskopi yöntemi ile ilk safra kesesi ameliyatını yaptı.

1989: Hepatit C virüsü ilk kez yalıtıldı.

• İnsan genomunun nükleoit çiftleri­nin şifresinin çözülmesi için 18 ülke­nin katıldığı dev bir araştırma projesi başlatıldı.

1990: İlk başarılı gen tedavisi bir bağı­şıklık sistemi hastalığı olan dört yaşın­da bir kızda uygulandı.

1994: Genetik olarak değiştirilmiş ilk domates üretildi.

1994: ABD’de Ned First, embriyo hüc­resinden dana klonladı.

1995: Ian Wilmuth ve Keith Campbel, embriyo hücrelerinden Megan ve Morag adını verdikleri iki koyun klonladı.

• Hepatit A için aşı geliştirildi.

1996: Ian Wilmut ve ekibi, bir koyundan aldıkları hücre ile Dolly adını verdikleri bir kuzu klonladı. Araştırmacılar Dolly’nin doğumunu kamuoyuna 1997’de açıkladı. Klonlama başarısı 227 dene­meden sonra geldi. En ünlü hayvan ola­rak bilinen Dolly, 5 Temmuz’da doğdu. Önce erken yaşlanmanın bir belirtisi olan artrite yakalandı ve 6.5 yaşındayken 2003 yılında öldü. Dolly, yaşadığı sürece normal yoldan altı kuzu doğurmuştu.

• ABD’de maymun embriyosu kullanıla­rak Neti ve Ditto adı verilen iki maymu­nun doğumu gerçekleştirildi.
• Dolly’yi klonlayan ekip, genetik mü­hendisliği yöntemleri ile her hücresin­de insan geni taşıyan bir koyun daha klonladı. Bu koyuna “Polly” adı verildi.
• Koli basilinin genomu dizilendi.

1998: Craig Venter, DNA’nın dizilenmesi çalışmalarına başladı.

1999: İnsan kromozomunun dizilenmesi tamamlandı.

• ABD’de bir boğadan alınmış ve dondu­rulmuş hücreden dana klonlandı.
• PET cihazları bilgisayarla birlikte kul­lanılmaya başlandı.

2000: Japon bilim insanları, kendisi klonlanmış olan buzağıdan klonlama yolu ile yeni bir buzağı ortaya çıkardı.

• Beş domuz yavrusu, insanlara organ üretmek isteyenlerce klonlandı.
• İnsan genomunun DNA dizilimlerinin yüzde 99’u belirlendi.
• kromozomdaki bir değişimin Down sendromuna yol açtığı belirlendi.

• CC (copy cat: kopya kedi) adı verilen bir kedi klonlandı.

2002: Uluslararası HapMap Projesi başlatıldı. Projenin amacı insan geno­munun haplotip haritasını çıkarmak olarak belirlendi. Bu haritanın genetik çeşitlilikle ilgili sırların anlaşılmasını kolaylaştıracağı belirtildi.

2003: İnsan genomunun DNA dizilim­lerinin saptanması projesi tamamlandı.

• İngiltere’de tedavi amaçlı kök hücre araştırmalarına izin verildi.
• Dünya ülkelerindeki 80 tıp örgütü­ne bağlı 35 araştırma grubu “Encode” (DNA Elemanları Ansiklopedisi) pro­jesini başlattı. Projede genlerin hangi işlevleri yerine getirdiğinin saptanması amaçlandı.

2004: İngiltere’de ilk embriyonik kök hücre bankası kuruldu.

2005: National Geographic Magazine ile IBM, insan topluluklarının göç öy­küsünü araştırmak üzere “Genographic” projesinde ilk adımı attı.

• Fransız doktorlar ilk kısmi yüz naklini gerçekleştirdi.

2006: “Kanser Genom Atlası” çalışma­ları ile kanserin teşhis ve tedavisinde yenilikler amaçlandı.

2007: Türkiye’de Sema Birler ve ekibi tarafından ilk koyun klonlaması 22 Kasım’da yapıldı ve “Oyalı” doğdu. Klonla­nan diğer koyun “Zarife” ise enfeksiyon nedeniyle öldü.

• Deri hücrelerinden embriyonik kök hücre üretme yöntemi geliştirildi.

• Tam yüz nakli yapıldı.

2012: İngiltere’de Vitor Pinherio ve Philip Holliger adlı biyologlar DNA ve RNA’nın benzeri olan, XNA adını ver­dikleri polimeri sentezledi.

2013: Doktorlar AIDS virüsü ile doğan bir bebeği bu hastalıktan kurtardıkları­nı açıkladılar.

• Japon araştırmacılar, kök hücrelerden işlevsel bir insan karaciğeri üretmeyi başardı.

2014: Leiden Üniversitesi’nin dört öğ­rencisi biyoyazıcıda kök hücreden canlı deri üretim yöntemini geliştirdi.

2015: Bilim insanları yaklaşık 30 yıl­dan sonra yeni nesil bir antibiyotik ilaç geliştirdi. Teixobactin adı verilen ilaç antibiyotiğe dirençli bakterilere karşı etkili oldu.

• Genetik uzmanları 10 yıllık bir çalış­madan sonra insan genomunun en kap­samlı haritasını çıkardı ve 100 hücre türünün niteliklerini belirledi.

2016: İnmeli hastalara enjekte edilen kök hücreler, hastaya yürümesine yar­dımcı oldu.

• Araştırmacılar GK-PID adlı bir mo­lekülün 800 milyon yıl önce tek hücreli organizmaların çok hücreliye dönüş­mesini başlattığını keşfetti.
• Yapay pankreas üretildi.
• CRISPR adı verilen gen düzenleme aracının geliştirilmesi, hastalıkların ve salgınların önlenmesi konusunda önemli bir adım oldu.

2017: İsveç’te Gothenburg Üniversitesi’ndeki araştırmacılar üç boyutlu biyoyazıcıda kök hücrelerden kıkırdak dokusu üretti

• Yeşil alg genomu üzerindeki araştır­malar temiz enerji üretimi konusunda yeni bir aşamayı başlattı.
• İspanya’da bilim insanları biyoya- zıcıda tüm işlevlere sahip deri üretti. Almanya’da doktorlar aynı yöntemle ürettikleri deri ile bir çocuktaki kelebek hastalığını tedavi etti.
• Serpine 1 geninin nadir görülen bir mutasyonunun biyolojik yaşlanma sü­recini geciktirdiği keşfedildi.

2018: Amarin adlı biyofarmakoloji şir­ketinin ürettiği VASCEPA adlı ilacın kardiyolojik riskleri yüzde 25 oranında azalttığı ileri sürüldü.

• İnme ve felç durumlarında “derin beyin uyarımı” adı verilen teknik, dünyada 20 bin hasta üzerinde kullanılmaya başlandı.
• Migrene yol açan calcitonin geni ile ilgili bir peptidin zararlı etkisini ayda bir yapı­lan enjeksiyonla azaltan ilaç onaylandı.
• Erkeklerin kullanabileceği bir doğum kontrol hapı denenmeye başladı. Sperm üretimini durduran bu ilacın kilo artışı ve iyi kolesterol HDL’yi azaltmak gibi yan etkilerinin bulunduğu bildirildi.
• Kısa adı PARP olan bir proteini içeren Lynparza adlı ilacın rahim kanseri riski­ni azalttığı ve meme kanserinde metas­tazları engelleyici etki yaptığı açıklandı.

• Kolestrolü düşürmek için kullanılan statin türü ilaçlara alternatif olarak bempedoik asit içiren yeri bir ilaç geliş­tirildi.
• Kök hücre modelleri kullanılarak arit­miyi önleyecek gen terapisi araştırma­ları başladı.
• İtalyan araştırmacı Dr. Anonella Lei, talasemi hastaları için gen terapisini kullandı.