Cumhuriyetin İlk Yıllarında Ekonomik Atılım

Cumhuriyet’in kurulduğu yılda Türkiye topraklarında tahminen 12 milyon 500 bin kişi yaşıyordu.

1910 ile 1922 arasındaki savaş yılla­rında yüz binlerce gencin şehit olması, hayatta kalanların bir “sıla izni” bile al­madan yedi-sekiz yıl askerlik yapmala­rı nüfusun hayat damarlarını kesmişti. Cumhuriyet’in kurulduğu yılda yetiş­kin çağdaki erkek nüfus açığı 1 milyon kişiyi buluyordu. İşgücünün yüzde 89’u tarımda çalışıyor, sanayinin işgücündeki payı ise yüzde 5’te kalıyordu.

1 Mart: Ziraat Bankası Kanunu kabul edildi.

22 Nisan: Demiryolları Umum Müdür­lüğü oluşturuldu.

• Sami ve Fehmi (Besler), İstanbul Tahtakale’de bir bisküvi fabrikası kurdu.
• Belçikalı sermayedarlar Şark İplik Ve Mensucat Sanayii’ni kurdu.
• Sinop Kibrit Fabrikası’nda bina deni­ze doğru kaydığı için üretime son veril­di ve makineler İstanbul Büyükdere’ye taşındı.

14 Ekim: İlk betonarme köprü Mende­res Nehri üzerinde yapıldı.

• Şakir Zümre, İstanbul Sütlüce’deki eski Tapa Fabrikası’nın arazisine silah ve madeni eşya fabrikası kurdu. 40’lı yıllarda 2 bin’e yakın sayıda işçi çalıştı­ran fabrika 1974’te kapandı.
• İpekiş, temelini Atatürk’ün attığı bi­nada faaliyete geçti. İpek üreten şirket Türkiye’nin ilk ihracatçı sanayi firmalarındandı.
• Mavromati’nin 1885’de kurduğu teks­til fabrikasını Karamehmetzade Hasan ve Sadık (Eliyeşil) Paşa müzayededen satın aldı. Tesisin adı 1942’de Çukurova Sanayi İşletmeleri’ne dönüştürüldü.

22 Mart: İçki İnhisarı (Tekel) oluşturuldu.

4 Ekim: Medeni Kanun, Borçlar Kanu­nu ve Türk Ticaret Kanunu yürürlüğe girdi. Mecelle ve Ahkam-ı Şeriye yürür­lükten kaldırıldı.

26 Kasım: Alpullu Şeker Fabrikası’nda üretim başladı.

17 Aralık: Yerel girişimcilerin kurduğu Uşak Şeker Fabrikası faaliyete geçti.

• İktisadi ve Sınai Tesisat Şirketi me­tal işkolunda faaliyet göstermek üzere müteahhit Ali Naki Erenyol tarafından kuruldu.
• Salamon Rafael Gilodo pamuk tohu­mundan yağ çıkaran bir fabrikayı faali­yete geçirdi. Gilodo, fabrikasını 1946’da Hacı Ömer Sabancı’ya sattı.
• Aristidi Simyonoğlu’nun 1906’da Adana’da kurduğu dokuma fabrikasını Nuh Naci Yazgan, ortakları Nuri Has, Seyit Tekin ve Mustafa Özgür ile birlikte dev­raldı. Milli Mensucat adı verilen fab­rika uzun yıllar çalıştırıldıktan sonra 1983’te Gaziantepli girişimci Mehmet Özüzümcü’ye devredildi.
• Koçzade Ahmet Vehbi (Koç) ticaret­hane yönetimini babasından devraldı.

• İnkılap Kitabevi ve Remzi Bengi’nin kurduğu Remzi Kitabevi, dönemin ya­yıncıları arasında kalıcı olmayı başardı.
• Necip Akar ağabeyi Cemil Bey ile bir­likte Radyolin diş macunu için yeni bir reklam kampanyası başlattı ve kam­panyadan sonra iki yıldaki satış düzeyi­ni bir ayda yakaladı.

1928-1 Ocak: Anadolu Demiryolları yabancı sermayeden satın alındı.

• İhsan Celal Antel, Bursa’da bir konser­ve fabrikası kurdu.
• Ankara Çimento Fabrikası üretime geçti.
• İhsan İpekçi, İpek Film ile film çek­meye başladı.
• Saffet Beyzade Mehmet Memduh Bey, Japon Kont Otani Kozui ile ortak ola­rak bir ipek fabrikası kurdu. Daha sonra fabrika Hamdi Sami Gökçen tarafından yönetildi.
• Cavit Cav 1928 Amsterdam Olimpiyatı’na bisiklet yarışçısı olarak katıldık­tan sonra bir bisiklet fabrikası kurdu.