- Ekonomi
- Demografi
- Yönetim ve İşletmecilik
- Reklamcılık ve Pazarlama
- Geleceğin Teknolojisi ve Ekonomisi
- 1700'den Bugüne Ekonomi Kronolojisi
2001 Krizi ve Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı
Hükümetlerin 1970 ile 2001 arasında uyguladıkları dokuz istikrar programı enflasyonu düşürüp istikrarı sağlayamayınca, sorunlar iyice birikmiş ve ağırlaşmıştı. Her canlanma döneminin ardından bir kriz veya durgunluk yılı geliyor, bu dur-kalk temposu ekonominin büyüme potansiyelini yok ediyordu. 2001 yılı ilkbaharında uygulanan “Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı” sorunların büyük bölümünü, daralma ve işsizliğin yaygınlaşması pahasına da olsa çözdü.
2000-1 Ocak: Yürürlüğe giren IMF destekli “Enflasyonu Düşürme Programı” yılın ilk yarısında olumlu sonuçlar verdi.
Ocak ayı: Ecevit’in 1974 ve 1979 yıllarındaki başbakanlıkları sırasında tırmanışa geçen dünya ham petrol fiyatları, 2000 yılında da tekrar artmaya başladı. 1999 yılbaşında Ecevit azınlık hükümeti kurduğunda 9.5 dolar düzeyinde olan 159 litrelik bir varil petrolün fiyatı 2000 yılı başında 25 dolar olmuştu.
16 Kasım: Söylentilerin etkisiyle repo faizleri yükselişe geçti.
17 Kasım: Türkiye’den 109 milyon dolarlık sıcak paranın çıkması para ve sermaye piyasalarını sarstı. Merkez Bankası piyasaya para sürerek nakit sıkıntısını bir ölçüde azalttı.
20 Kasım: Para piyasalarındaki kriz Borsa’ya da bulaştı. Ekonomiden döviz çıkışı iyice hızlandı.
22 Kasım: Oranlar repo faizinde yüzde 2000’i, bono faizinde ise yüzde 100’ü aştı. Bazı bankaların kaynak ihtiyacı içine düşmesi, para ve sermaye piyasalarında büyük dalgalanmalara yol açtı. Bu kez, Demirbank, Etibank ve Bank Kapital, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na devredildi. Böylece fondaki bankaların sayısı 11’e çıkmış oldu.
28 Kasım: Borsa düşerek 9646 seviyesine geldi. Yüzde 90’lara kadar gerileyen gecelik faizler, bir anda yüzde 240’a tırmandı. Bazı bankalar piyasaya likidite vermek istemeyince Merkez Banka- sı’nın döviz rezervleri erimeye başladı. Kasım ayı içinde sistemden 7.6 milyar doların çıktığı hesaplanıyordu.
30 Kasım: Merkez Bankası’nın döviz karşılığı piyasaya para vereceğinin açıklanması, piyasalarda gecelik faizleri yüzde 400’e yükseltti. IMF ise destek karşılığı Telekom’un yüzde 33.5’lik bölümünün ve kamu bankalarının özelleştirilmesini istiyordu.1 Aralık: Merkez Bankası piyasaya likidite vermeyi bıraktı. Dövize hücum azalırken ciddi boyutlara varan TL sıkışıklığı nedeniyle gecelik repo faizleri yüzde 1700’lere çıktı. Borsa 7977 seviyesine kadar indi. Bu gelişmelerin ardından IMF ile anlaşıldığı yönünde haberler gelmeye başlayınca Borsa endeksi yüzde 20 oranında arttı. Gecelik faiz oranları yüzde 1500’den yüzde 180’e geriledi.
6 Aralık: Başbakan Ecevit, IMF’den 10.4 milyar dolar geleceğini söyleyince panik sona erdi. IMF’nin 7.5 milyar doları rezerv desteği olmak üzere 10.4 milyar dolarlık kredi vermesi, döviz çıkışlarının verdiği zararı bir noktaya kadar telafi etti. Ancak IMF yönetimi, kendisinin önerdiği yarı sabit kur sisteminin olumsuz sonuçlarını görmüştü ve hükümete kur politikasının değiştirilmesi için baskı yapıyordu.
Aralık: ABD’ye giden Türk yetkililer, burada IMF Başkan Yardımcısı Stanley Fischer ile bir kez daha görüştü. Tam 12 ay önce kur çapasına dayanan programı öneren Fischer, bu kez kurların serbest bırakılmasını istiyor ve “Köpekbalıkları bir kez kan kokusunu aldı. Artık onları durduramazsınız” diyordu.
- Özelleştirme programı aksayınca Dünya Bankası 700 milyon dolarlık kredinin verilmesini durdurdu.
- Tarımdaki destekleme fiyatları nedeniyle Ziraat Bankası’nın ve Halk Bankası’nın görev zararları bir yıl içinde 2 milyar dolar artarak 21 milyar dolara çıktı.
- Yıl sonunda Türkiye’deki nüfusun 67 milyon 803 bin 927 olduğu açıklandı.
21 Şubat: İMKB’de yeni gün yoğun bir satış dalgası ile başladı. 8731 puanla günü açan borsa endeksi, yüksek faizin etkisi ile seansı 7515 düzeyinde kapadı. Satışlar başlayınca endeks akşam saatlerinde 7180 puana kadar geriledi. Günlük değer kaybı ise yüzde 18.11 ile çok yüksek bir düzeydeydi. “Kara Çarşamba” sonrasında İMKB’de üç günlük kayıp yüzde 28.4 olmuştu.
- İnterbank piyasasında oranlar yine havada uçuşuyordu. İlk işlemin yüzde 2500’den yapılmasından sonra yüzde 6200’le en yüksek düzeyine çıkan bu piyasada günün ortalaması yüzde 4028’di.
- Sabah 11.00’de ilk işlem yüzde 1100’den gerçekleştikten sonra öğleden sonra yüzde 3500’e çıktı. Saat 15.30’da ise repo faizi olağanüstü yüksek bir düzeye tırmandı ve yüzde 7500’ü gördü. Günün ortalaması ise yüzde 4428’di.
- Öğle saatlerinde Hazine’nin 3.9 katrilyon liralık itfasından çıkan paranın bir kısmı daha dövize yöneldi. Bankaların bir gün içinde Merkez Bankası’ndan aldıkları döviz miktarı net 3 milyar 112 milyon doları buldu.
- Gece yarısı yapılan toplantıda dalgalı kur uygulamasına geçilmesi kararlaştırıldı.
- İnterbank piyasasına nakit sıkıntısı damgasını vurdu. Normal düzeylerden açılan piyasada faiz oranı bir ara yüzde 3000 düzeyini görse de kapanış oranı yüzde 1401’di.
- Repoda öğleden sonra yüzde 5200’e kadar çıkan faiz oranı yine de kara çarşambanın altında kaldı.
28 Şubat: Ulusal Bank’a el konulması, bankacılık sisteminde bir bahar temizliğinin ilk işaretiydi.
2 Mart: Kemal Derviş, ekonomiden sorumlu devlet bakanı oldu. Derviş IMF’den kredi alınması için 15 gün içinde 15 reform yasasının çıkartılması gerektiğini açıkladı.
8 Mart: AB Bakanlar Konseyi, Türkiye için “Katılım Ortaklığı Belgesi”ni kabul
14 Mart: Kemal Derviş, yaptığı bir basın toplantısı ile uygulanacak programın ana hatlarını açıkladı.
15 Mart: Hükümet Erol Aksoy’a ait İktisat Bankası’na el koydu.
4 Nisan: Şeker Yasası kesinleşti.
14 Nisan: Kemal Derviş Güçlü Ekonomiye Geçiş Programını’nı açıkladı.
20 Nisan: Ford Otosan tesisleri Gölcük’te üretime geçti.
25 Nisan: Merkez Bankası Yasası’nda yapılan değişikliğin hedefi, bu kuruma daha fazla özerklik verilmesiydi.
27 Nisan: Normalleşmenin sonucu olarak Standard and Poor’s, Türkiye’nin görünümünü negatiften çıkardı.
2 Mayıs: Doğal Gaz Piyasası Kanunu çıkarıldı.11 Mayıs: Bankalar Yasası’ndaki değişiklik 1999-2001 döneminde 19 bankanın kapatılmasına yol açan koşulların ortadan kaldırılmasını amaçlıyordu.
15 Mayıs: IMF İcra Direktörleri Kurulu, Türkiye’de uygulanan ekonomik programı ve finansal paketi onayladı.
21 Mayıs: Kabul edilen Telekom Yasası, koalisyon ortakları arasındaki anlaşmazlıkları su yüzüne çıkardı.
4 Temmuz: Bankkapital, Egebank, Ya- şarbank, Ulusalbank ve Yurtbank adlı bankalar Sümerbank’a devredildi.
5 Temmuz: Mavi Akım projesi için ilk çalışmalar Samsun’da başladı
13 Temmuz: Emlak Bankası, Ziraat Bankası ile birleştirilerek kuruluşundan 75 yıl sonra tarih sahnesinden silindi.
30 Temmuz: Şahenk Grubu’na bağlı Doğuş Holding’e ait Osmanlı Bankası ile Körfezbank birleştirildi.
19 Ekim: Korkmaz Yiğit’e ait Bank Ekspres el değiştirdi ve adı Tekfenbank oldu.5 Kasım: 20 milyon liralık banknot dolaşıma çıkarıldı.
30 Kasım: Toprakbank, TMSF’ye devredildi.
2 Aralık: EGS Bank ve İktisat Bankası diğer bankalara devredildi
13 Aralık: Garanti Bankası ile Osmanlı Bankası birleştirildi. Böylece Osmanlı Bankası kapatılmış oldu.- BDDK, Kentbank ve Etibank’ı kapattı. Cumhuriyetin ilk bankalarından olan Etibank da böylece tarihe karıştı.
- 2001 Krizi’nin faturası çok ağır oldu. Krizin ailelere ve çalışanlara etkisi ise daha şiddetliydi. Yalnız finans kesiminde 40 bin dolayında bankacı işsiz kaldı. Özel sektördeki sigortalı işçi sayısındaki azalma resmi rakamlarda 356 bin görünüyordu. İşsiz kalanların sayısı bu sayının çok üstündeydi. Sigortalı işçi çalıştıran yaklaşık 30 bin işyerinin kapanması, bir bölüm küçük esnaf ve tüccarın kepenklerini kalıcı olarak indirmesi yoksulluğun yaygınlaşmasına neden oldu. 2001 yılında 12 aylık enflasyon yüzde 66 düzeyinde gerçekleşti. Kriz yılında milli gelir yüzde -9,5 oranında daraldı Kişi başına milli gelir 3 bin 125 dolardan 2 bin 200 dolara geriledi.
4 Haziran: Toprakbank, TMSF’ye devredildi.
19 Haziran: Pamukbank, TMSF yönetimine alındı.
1 Ağustos: Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Yasası yürürlüğe girdi.