Ölümünün 75. yılına özel Béla Bartók etkinlikleri
Macar Kültür Merkezi, 20. yüzyıl Batı müziğine yön vermiş, etnomüzikoloji akımının öncülerinden, farklı halk müzikleri üzerine çalışmış ve Türkiye’de bu alanda araştırmalarda bulunmuş Macar besteci Béla Bartók’u, ölümünün 75. yılında anıyor.
Macar Kültür Merkezi, 20. yüzyıl Batı müziğine yön vermiş, etnomüzikoloji akımının öncülerinden, farklı halk müzikleri üzerine çalışmış ve Türkiye’de bu alanda araştırmalarda bulunmuş Macar besteci Béla Bartók’u ölümünün 75. yılında onun hakkında özel bir video ile anıyor.
1881 doğumlu Bartók, klasik Batı müziği besteciliğinin yanında hem Macar halk ezgisi ve müziği hem de farklı halkların müzikleri üzerine çalıştı. Slovak, Romen, Arap veya Rus halk müziklerini yerinde takip etmek adına bu coğrafyalara seyahat etti. Macar müziğinin oluşumunu ve köklerini araştırırken Macarlara akraba halkların müziklerine de büyük ilgi duydu. Türk halk ezgilerinde ortak noktalar görmesi üzerine 1936 senesinde Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya fakültesinin davetlisi olarak Türkiye’ye geldi. İlk olarak İstanbul’a ulaşan Bartók, burada konservatuvarı ziyaret etti. Daha sonra Ankara’ya geçen müzisyene Adnan Saygun bizzat kendisine eşlik etti. Önce Ankara’da sunumlar yapıp konser veren müzisyen sonrasında Saygun’la Anadolu’da halk müzikleri derlemek için yola koyuldu. Sırasıyla Adana, Tarsus ve Mersin’e giden bu ekip Osmaniye’ye vardıklarında burada derinlemesine araştırma yapma kararı aldı.
Ortak ezgiler
Bartók’un burada dinlediği ezgiler onu çok heyecanlandırdı çünkü duydukları, eski bir Macar ezgisinin varyantıydı. İstediği asıl saha çalışması böylece başlayan müzisyen yük arabası kiralayıp Çardaklı ve Toprakkale köylerini dolaştı. Türküler söyleyen yöre halkından 101 adet ezgi derledi. Onun için Osmaniye’nin önemi, burada göçebe toplulukların yerleşim yeri olmasıydı. Ona göre göç hayatını sürdüren insanlar eski müzik adetlerini devam ettirmekte daha başarılıydı. Fakat ulaşamadığı tek şey, kadınların söylediği ezgilerdi çünkü izin alamamıştı.
New York’tan Pekin’e kadar tüm dünya üzerinde hizmet veren Macar Kültür Merkezleri, bu usta müzisyenin ölüm yıldönümü için özel bir çalışma hazırladı. İstanbul’daki merkez ise, Bartók’un 84 yıl önce yaptığı seyahati günümüze taşıyan bir video çekimi gerçekleştirdi. Osmaniye’ye giden ekip Bartók’un ayak izlerini takip ederek bu serüveni kayda aldı. Osmaniye Belediyesi bünyesinde hizmet veren Cebeli Bereket Kültür Merkezi’ndeki müzisyen adına ayrılan anma odasında Etnomüzikoloji Derneği üyesi müzisyenlerden Bartók besteleri seslendirildi. Çekimlerde, Bartók’un ezgiler derlediği Çened Osman’ın yeğeni İbrahim Çened’in görüşlerine yer verildi. Ayrıca Bartók’un dinlemek için izin alamadığı bir “yörük kızı”nın, halk sanatçısı Hatice Abul’un türkülerine söz verildi. Filmi aşağıdaki linkten izleyebilirsiniz:
