Ayvalık: Binlerce yıllık zeytinyağı kültürünün kanatları altında

Zeytinyağı ve kültürü “Kuşaklar Boyu Yaşasın Diye” Komili’nin katkılarıyla hazırlanan Sunay Akın ile Bilginin Işığında: Ayvalık belgeseli geçtiğimiz günlerde Fişekhane’de yapılan ilk gösterimin ardından YouTube https://www.youtube.com/watch?v=tDXgeC5O55U adresinde izlemeye açıldı.
Zeytinyağı merkezlerinden birisi Ayvalık; her yıl Ekim ayının sonuna doğru hasat şenlikleri düzenleniyor. Ayvalık Ticaret Odası tarafından alınan zeytinyağının coğrafi işareti, üretilen ürünlerin kalitesinin de bir simgesi. Kentin çiftçileri, her şeyi ağacın verimine göre kuruyorlar; iyi bir hasat, evlenmenin de boşanmanın da habercisi olabiliyor!

Her şey çocuklukta başlar

İki milyonun üzerinde zeytin ağacının yeşerdiği topraklarda, zeytin denizindedir Ayvalıklılar. Güneş, Körfez’e doğru inmeye başlayıp güz kendini hissettirdi mi, yaprakların arasından bir renk şöleni sunan zeytinler, kül renginden başlayan serüvenleriyle gül pembesine, bordaya yakın koyu kırmızıya, kahverengiye, acı mora ve nihayet kızılımsı siyaha dönerek bir renk cümbüşü yaşatırlar.

Bu bölgede yaşamayı seçenlerden birisi de sanatçı Tuncel Kurtiz’di. Komili’nin hazırlattığı Binlerce Yıllık Kültürün İzinden Zeytinden Damlayanlar belgeselinde, babasının görevi nedeniyle geldikleri Ayvalık’taki çocukluk yıllarını anlatmış, denize sızan pirinayı (karasu, zeytin posası) sandalın ucuna koydukları kalasla toplayarak sabun üreticilerine satıp top aldıklarını anlatmıştı. Sunay Akın da belgesele, Ayvalıklı çocuklarla top oynayarak başlıyor. Epik bir dille mitolojiden mübadeleye, hasattaki insan manzaralarından kentte yaşamış sanatçılara Ayvalık’ın bilinmeyen anlamlı hikâyelerini anlatıyor…

Ne diyordu Edip Cansever, “Gökyüzü gibi bir şey bu çocukluk hiçbir yere gitmiyor.”

Her şey çocuklukta başlıyor. Pirina kokusunu ben, en çok Erdek’te duymuştum, denizin üstünü kaplayan karasuları orada görmüştüm, daha çocuktum; herkesi rahatsız eden o koku, bana öyle etki etmemişti. Posaların sıkılıp çıkan yağdan sabun yapıldığını da öğrenmiştim bu arada.

Hayat iksiri

Her zaman evimizin tek sıvı yağı olmuştu hayat iksiri zeytinyağı… Ölmez ağaç ya da hayat ağacı da denilen zeytinin hikâyesinin peşine de düşmüştüm yıllar içinde. Edebiyatçıların zeytin üzerine yazdıklarını satır satır okumuştum. Kazdağları’na çıkmış, aşağıya Edremit Körfezi’ne bakınca önce denizin maviliğine, ardından ufuk çizgisinden karaya doğru baktığımda akıp giden zeytin denizine hayran kalmıştım. Göz alabildiğine zeytin denizi: Küçükkuyu, Altınoluk, Akçay, Edremit, Ören ve Ayvalık…

Denizin mavisinden zeytinin yeşiline, zeytinin yeşilinden denizin mavisine doğru akıp giden ışıklar, beni düş dünyasına sokuyor, duygularım, sanki bir zeytin denizi içinde yüzdüğüm hissini uyandırıyordu... Kaz Dağları'ndan gelen kuzey rüzgârları binlerce pınarın doğduğu bu İda Dağı'nda binlerce yıldır söylenen efsaneleri fısıldıyordu kulağıma... Hepsini biliyordum, belki onlarca kez okumuş, yüzlerce kez dinlemiştim, ama her defasında yine çok büyük keyif alıyordum...

Ve o akşam Ayvalık, bir edebiyatçı gözüyle ancak bu kez bir belgeselde yine karşımdaydı.

Turgut Yeğenağa

Etkinlik öncesinde bir konuşma yapan Bunge Gıda Türkiye Ülke Lideri Turgut Yeğenağa şunları söylüyordu:

“Komili olarak 1878 yılından beri süre gelen uzmanlığımız ile Türkiye’de adımızla anılan zeytinyağının kültürü ve geleceği için çalışıyoruz. Bu akşam burada beraberce izleyeceğimiz Sunay Akın ile Bilginin Işığında: Ayvalık belgeseli başta olmak üzere, bugüne kadar yayınlanmasına katkı sunduğumuz sevgili dostum yazar ve şef Ömür Akkor imzalı kitaplarımıza, zeytinyağı kültürünün Anadolu’daki izini sürdüğümüz anıt ağaç projemizden, zeytinyağının tarihini anlamaya çalıştığımız arkeolojik kazılara hayata geçirdiğimiz projelerimizin tamamını bir bütün olarak görüyoruz. ‘Kuşaklar Boyu Yaşasın Diye’ çıktığımız bu yolda amacımız kaliteli Anadolu zeytinyağının ülkemizin yanı sıra dünyada da hak ettiği değeri görmesi ve zeytinyağının bu topraklarda yarattığı kültürün dünyaca bilinmesidir. Bu sebeple Sunay Akın’ın hayat verdiği, sadece adı ile bile ne kadar değerli olduğunu hissettiren ve izlerken de hayran olunası bir kültüre sahibiz dedirten Bilginin Işığında: Ayvalık belgeseli gibi anlamlı bir esere imza attıkları için başta Sunay Akın olmak üzere Ali Ozan Akın’a, Mustafa Köksalan’a ve tüm emeği geçenlere teşekkür ediyorum.”

İşte Ayvalık'ın, Cunda'nın sokaklarını arşınlarken, sevdiğim kediler, oturduğum Taş Kahve, harika sokaklar, yıllardır hiç kaçırmadan katıldığım hasatlardan görüntüler hepsi Sunay Akın’ın anlatımıyla karşımdaydı. Gözlerimizi beyazperdeden ayırmadan izliyorduk belgeseli.

Zennup’ta akşam yemeği

Ardından Şef Ömür Akkor’un Zennup 1844’üne geçtik akşam yemeği için. Komili zeytinyağları ile hazırlanan menüde Ortadoğu meze beşlisi, vişneli yaprak sarma, marul, kereviz, karnabahar salataları başlangıçlar arasındaydı. Ara sıcaklarda Mersin patatesi ve semsek pide geldi. Ana yemekler gerdaniye-pirinç pilavı, kaburgalı İspir kuru fasulye ve Arap tavaydı… Tatlılara gelince cennet çamuru, helva-i hakani, kabak tatlısı ve sütlaç bizleri bekliyordu…
Bilgi ve lezzetin bir arada olduğu keyifli bir geceydi.