Kars, dünyanın 18. peynir rotası olacak

Handan Sema CEYLAN

Dünyanın farklı coğrafyalarında bulunan 17 peynir rotasına Kars da eklenecek. Tescil süreci devam eden “Kars Peynir Rotası” dört mandıra, iki müze olmak üzere altı duraktan oluşuyor. Bunlar; Sarıkamış Öztürk Süt, Koçulu Peynircilik, Bozyiğit Göksu Mandıra, Osmanoğlu Süt Ürünleri olmak üzere 4 mandıra ile Ekomüze Zavot ve Valilik tarafından yapımına öncülük edilen merkezdeki Kars Peynir Müzesi. Rotanın kent ekonomisine önemli bir katkı sağlaması ve Türk peynirleri algısına da katkı sunması bekleniyor.

Kars Peynir Rotası, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Anadolu Efes ortaklığında yürütülen “Gelecek Turizmde” kapsamında çizildi. Proje Atatürk Üniversitesi yürütücülüğünde Kafkas Üniversitesi, Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği, TOBB Kars Ticaret ve Sanayi Odası Genç Girişimciler Kurulu’nun ortak çalışmasıyla hayata geçiyor.

Projenin Yürütücüsü Atatürk Üniversitesi Turizm Fakültesi Arş. Gör. Dr. Zühal Aksakallı Bayraktar, “Proje aynı zamanda benim doktora tezim. ‘Gastronomi Turizmi Kaynağı Olarak Gastronomi Rotaları: Schleswig-Holstein Peynir Rotası Örneği Üzerinden Kars Peynir Rotası Model Önerisi’ tezimi yazarken, aynı zamanda uygulamanın eş zamanlı gitmesi beni çok mutlu etti. Kars Peynir Rotası’nı dünya peynir rotaları arasında konumlandırmak için akademik altyapı sağlamış oldu. İlhan Koçulu ağabey ile yaptığımız işbirliği ve paydaşlarımız bizi bugünlere taşıdı. Ama daha önemli bir şey de oldu, projeye kız öğrencilerimiz katkı sundu” açıklamalarında bulundu.

Anadolu Efes adına konuşan Selda Susal Saatçi, “Gelecek Turizmde” projesini 2007’den bu yana düzenlediklerini kaydederek, şunları söyledi: “TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, UNDP ve Anadolu Efes olarak 200 bin insanın hayatına dokunduk. Sürdürülebilir turizm modelleriyle yerel istihdamın, özellikle de kadın istihdamı ve kalkınmanın sağlandığı bir sosyal fayda programı sağladık. Projenin ana hedeflerden biri Türkiye'nin sadece deniz-kum-güneş turizmi açısından değil, doğal, kültürel ve tarihi açıdan da oldukça zengin kaynaklara sahip olduğunu sürdürülebilir turizm uygulamalarıyla gösterebilmek. Deneyime dayalı destinasyonlar oluşturmak, 4 mevsim, 12 ay, Türkiye'nin turizm potansiyelini ortaya çıkarabilmek. İstihdam ve ek gelir imkânı sağlayarak yerel kalkınmaya destek olmak.”

Turistik Doğu Ekspresi halen pandemi molasında

Turistik Doğu Ekspresi pandemi süreci sonrası faaliyetlerine ara verse de yolcu taşıma amacıyla faaliyet gösteren Doğu Ekspresi seferlerine devam ediyor. Kars ziyaretçilerini taşıyan Turistik Doğu Ekspresi’nin tekrar seferlerine başlamasıyla Kars Peynir Rotası’nın trende tanıtılması ve Kars peynirlerinin trenin Yemek Vagonu’nda satışa sunulması planlanıyor.

Konaklama eğitimi de verildi

Kültür Bakanlığı’ndan Beril Yamaner, mandıra sahibi Tahsin Göksu, mandıra sahibi ve müze öncüsü İlhan Koçulu, Anadolu Efes’ten Selda Susal Saatçi, Proje Koordinatörü Zühal Aksakallı Bayraktar, KARS TSO Genç Girişimciler Kurulu Başkanı Ferhat Hayri Şur, UNDP’den Mustafa Ali Yurdupak projeyi basına tanıttı. Boğatepe Köyü’nün ardından Çıldır gölü manzaralı Bozyiğit Köyü’ne düzenlenen gezide yapılan çalışmalar ile ilgili bilgiler verildi. Yerel turizm aktörleri, peynir üreticileri ve yöre halkına yönelik Gastronomi Turizmi, Dünya Peynirleri, Peynircilik Ürünleri, Peynir Rotaları ve Örnek Uygulamalar, Sürdürülebilirlik ve Ekoturizm, Ekoturizm ve Konaklama İşletmeciliği, Tarihi, Kültürel ve Doğal Miras Değerlerini Koruma, Etkili Konuk İletişimi, Girişimcilik ve Değişim Yönetimi, Gıda Hijyeni ve Sanitasyon konularında eğitimler verildi. Bu eğitimlere 32 kişi katıldı.

İki günlük peynir turu

Kars Peynir Rotası 300 kilometrelik bir hat, iki gün sürüyor. Kars Valiliği öncülüğünde kurulan ve kış sezonuna yetişmesi için hummalı bir çalışma yürütülen Kars Peynir Müzesi rotanın ilk durağı olacak. Rota Alman Schleswig-Holstein Peynir Rotası iyi uygulama örneğinden yola çıkarak tasarlandı.

2 milyon dolarlık hibe

Gelecek Turizmde projesi kapsamında yerel girişimlere 2 milyon dolar hibe ve iletişim yatırımı gerçekleşti.

19 proje ile 200 bin kişinin hayatına dokunuldu. Yaklaşık 500 kadına istihdam sağlandı. 600 STK ve 23 üniversite ile iş birliği gerçekleştirildi. Program, 16 ödüle layık görüldü. Gelecek Turizmde kapsamında desteklenen projelerden bazıları şöyle: Doğu Anadolu Turizm Geliştirme Projesi (DATUR) ile Erzurum, rafting, kuş gözlemi ve doğal zenginlikleri için de turist çeken bir yer haline geldi. Proje, 20’den fazla ev pansiyonuyla yatak kapasitesinin 150’ye çıkarılmasına vesile oldu. Gel Bir Gün Misili Ol projesi kapsamında, Bursa’nın 2000 yıllık tarihi köyü Misi’de, yöre halkının 15 yıl önce terk ettiği geçim kaynağı aracı ipekböcekçiliği yeniden canlandırıldı. Şanlıurfa’da hayata geçirilen Dünyanın En Eski Tapınağı Göbeklitepe’de Taş İşçiliği projesinde, 6’sı kadın 21 kişi taş işçiliği eğitimi aldı, bu kadınlar aynı zamanda Türkiye’nin ilk kadın taş işçileri oldular. Mardin’de turizm alanında kadın girişimcileri teşvik eden yerel bir model oluşturulması için 43 kadına turizm eğitimi verildi ve İpekyolu Misafir Evi’nin pansiyon ve kafeteryası hizmete açıldı. Lavanta Kokulu Köy projesi kapsamında, Isparta’nın Kuyucak Köyü’ndeki lavanta eğitimi verildi. 2019'da yerli ve yabancı turist sayısı 1 milyona ulaştı. İstanbulŞile’de hayat bulan Ovacık Köyü’nde Bir Gün Projesi ile deneyim temelli bir turizm modeli oluşturuldu. Ata tohumlarını korumak, üretmek ve paylaşmak amacıyla 18 kadın dönüşümlü çalışıyor.

Rotada 6 peynir var

Boğatepe Gravyer Peyniri: Rotanın logosunda temsil edilen rotanın ikonik ürünü. Kökleri 1862’ye, Borçalı sınırlarında Mahmutlu'ya ve İsviçreli bir peynir ustasının başlattığı sürece dayanıyor. İlhan Koçulu’nun girişimleriyle Slow Food Presidium tescili aldı.

Kars Eski Kaşar Peyniri: Nisan, mayıs, haziran ve temmuz aylarında 1.500’den fazla çiçekli bitkinin yaşam bulduğu Kars ve Ardahan yaylalarında beslenen yerel hayvan ırklarının sütlerinden üretiliyor. 6 ay olgunlaştırılıyor. 2016’dan beri coğrafi işaret tescil belgesine sahip.

Kars Taze Kaşar Peyniri: Kars Taze Kaşar Peyniri doğal otlaklarda beslenmiş ineklerin sütüyle üretilen ve en az 1 ay olgunlaştırıldıktan sonra tüketilebilen, bölgedeki en özel türlerden biri.

Malakan Peyniri: 1877 sonrası Rus Çarı II. Aleksandr tarafından Kars’a yerleştirilen Malakanlar’dan miras kalan iki peynir türünden biri.

Türkmen Saçak Peyniri: Bölgenin bilinen eski peynir türlerinden biri. Türkmen köylerinde koyun, keçi ve inek sütünden ve yılın her döneminde üretilebilen bir peynir türü. Boğatepe’de bir işletme tarafından da butik olarak üretiliyor.

Boğatepe Çoban Peyniri: İsviçre’ de üretilen Tilsit Peyniri’nin 1960 yıllarında Kars Süt Fabrikası ve Boğatepe’ de üretilmiş ve daha sonra yok olmaya yüz tutmuş bir çeşidi olan Boğatepe Çoban Peyniri, Koçulu ailesinin uzun süren çalışmaları sonucu tekrar üretilmeye başlandı.

Şor eritmenin hem aşçısı hem ustası

Aygül Göksu, Bozyiğit Köyü’ndeki Göksu Mandıra’nın sahiplerinden. Karapapak Aygül Teyze Çeçil ve Çakmak Beyaz Peyniri üreten bir ailede doğdu, evlenince kaşar ve tuluk da öğrendi. Çıldır Gölü'ne karşı şor eritme yapıyor.