Asgari ücrete yüzde 100 zammı karşılarız, ama sorun çözülmez

Asgari ücret toplantıları ve ne oranda artırılacağına ilişkin tartışmalar sürerken konu turizm sektörünün en çok istihdam sağlayan kesimi konaklama alanında değerlendiriliyor.

Eski TURBAN uzmanlarından Kayhan Taner Özen’in, asgari ücrette yapılabilecek artışın otellere maliyet ve kârlılığına etkisi ile ilgili yaptığı araştırmada asgari ücrete yapılabilecek yüzde 100 zammın emek yoğun bir sektör olan otel işletmeciliğinde kârlılığa olumsuz etkisinin göreceli olarak düşük olacağını söylüyor.

Özen “Sermaye yoğun sektörlerde ücretlere yapılacak zammın etkisi daha da düşük olacaktır. Asgari ücrete gelen yüzde 100 zam kadar firmalar ürünlerine zam yapacaklar söyleminin hiçbir gerçekliği yoktur” diyor ve ekliyor: “Temel ücretlere yapılacak artışın, hane halkı gelirinde yaratacağı farkın, ekonomiye sağlayacağı katkının önemi çok daha büyüktür. Ücretlere yapılacak artış turizm sektörüne tatil talebi olarak geri dönecektir. Ayrıca tesiste çalışan 400 kişinin yaşam koşullarında yaratacağı olumlu değişim, artan çalışan memnuniyeti ve hizmet kalitesi ölçülemez.”

Kayhan Taner Özen konuyla ilgili araştırmasında şunları söylüyor:

* Turizm bir hizmet sektörü olarak emek yoğun sektörlerin başında gelir. Özellikle konaklama tesisleri, restoranlar, animasyon hem emek yoğundur hem de kalifiye personel ister. Dışarıdan bakınca bir otelin en büyük giderlerinin personel gideri olduğu düşünülür. Hesap da şöyle yapılır; personel gideri ne kadar artarsa kar azalır, ne kadar düşerse kâr artar.

* Yukarıdaki tablo 1’de personel giderleri ve diğer giderler , kurumsal standartlara dayanılarak hazırlandı. Bankanın standartlarına göre 5 yıldızlı sahil otelinde personel giderleri toplam giderlerin yüzde 40’ını buluyor.

Böyle bir tesiste personel giderleri Aralık 2022 asgari ücreti ve koşullarına göre ise şöyledir: Otelde yüksek sezonda 400, yarı sezonda 300 ve düşük sezonda 150 kişi çalışacağını ve personel başı maliyetin aylık 10.000 TL (500 €) olduğunu göz önüne alırsak, (müdürler, kaptanlar fazla alacaktır, stajyerler az alacaktır, amaç ortalama bir maliyet bulmaktır. Kışın daimi personel çalışmaya devam edeceği için personel maliyeti 600 €/ay olarak alındı.);

* Tablo 2’de mevcut asgari ücret rakamları ile ortalama olarak (elbette her tesis ayrı bir hesaplama konusudur) örnek otelimiz personel giderlerine ideal olan rakamın %42 altında 1.186.400 € daha az ödemektedir. Net işletme karı (diğer giderler sabit kalacağı varsayımı ile) 10.770.400 €’dur.

Tesiste yine aynı personel çalışacak fakat asgari ücretin yüzde 100 zam ile 11.000 TL net yapıldığını varsayalım. Bu ücretin işverene maliyeti 16.000 TL civarında olacak. Elbette otelimize maliyeti yemek, servis, lojman, üniforma vs. derken artacak. Yöneticilerden stajyere her kesim ile ortalama 20.000 TL olacağını varsayalım. Euro kuru aynı kalmak şartıyla Ocak 2023 itibarıyla tablomuzdaki fark yukarıdaki gibi olacak.

* Tablo 3’te görüldüğü gibi sadece düşük sezonda toplam giderler içinde personel giderleri ideal gider oranı olan yüzde 40’ın üzerine çıkıyor. Yüksek sezon için personel maliyeti düşük, yarı sezon ve düşük sezon için yüksek seviyededir. Bu durumda oda giderlerinin yarı sezonda 404.928 €, düşük sezonda ise 152.460 € artırılması gerekecektir. Net işletme karı düşerek 10.212.612 € olacak.

Bu arada TL döviz karşısında stabil kalacak güçte bir para olmadığından 2023 için en iyimser tahminle yüzde 50 ve üzerinde enfl asyon ve paralelinde kur artışı beklendiğinden otelimiz için asgari ücrete yapılan yüzde 100 zam ile ortaya çıkacak maliyetten giderlere gerçek anlamda yansıyan rakam daha düşük olacak. Personel başına yıl ortalaması (yapılacak seçimler sonucunda aşırı bir devalüasyon gerçekleşmez ise) 2023 için 700 € olacak şekilde hesap yapılırsa yanlış olmaz. Bu durumda tablomuz;

* Tablo 4’te görüleceği üzere asgari ücrete yapılacak yüzde 100 zam, yılın ikinci yarısında önemli oranda eriyeceği için bizim örnek otelimizin personel giderlerini T.C. Turizm Bankasının ortalama personel giderlerinin üstüne çıkarmayacak.

Öte yandan toplam personel giderlerinde 585.000 € artış sağlayarak 2023 yılı personel giderleri kalemini 1.620.000 €’dan 2.205.000 €’ya çıkaracaktır. İşletme kârı yeni durumunda 10.185.400 € olacaktır. 10.185.400 € net işletme kârı (faiz, vergi ve amortisman öncesi kâr) içinde 585.000 € ek personel gideri maliyeti sadece yüzde 5.74 artış sağlamaktadır. Otelimizin her şey dâhil oda satış hasılatı içinde, ciro diyelim, (kira, tur vs gibi yan gelirler hariç) 585.000 € / 16.600.000 € = %3,52 ek külfet getiriyor.

Grafiğe koyduğumuzda da personele Ocak 2023’te yapılacak yüzde 100 zammın ciro ve net işletme kârındaki büyüklüğe oranla işletme faaliyeti için ne kadar az etki yarattığı ortaya çıkıyor.

Elbette giderler içinde yüzde 35-40 pay alan yiyecek içecek maliyetindeki, yüzde 10 pay alan enerji maliyetindeki büyük değişiklikler en az personel giderleri kadar önem arz ediyor. Turizm yatırımcısının yaptığı sabit yatırım tutarı diğer sektörlere göre fazladır. Grafiğimizde yüksek görülen karın yüksek olan amortisman ve mecburen kullanılan kredi faizlerinin düşüldükten sonra göz önüne alınacağını belirtmek gerekir.

Yüzde 100 zamlar devreye giriyor

Özen’in çalışmasını değerlendiren konaklama sektörü temsilcileri şunları söylüyor: Asgari ücret yüzde 100 artırılsın, kârımızdan özveride bulunur karşılarız, ama sorun bu değil. Sorun kış döneminde tesis kapandığında çalışanların aylarca işsiz kalıp maaş alamamasıdır. Çalışanlar için yapılacak en iyi düzenleme tesislerin 12 ay açık kalması dolayısıyla personelin işsiz kalmasının önlenmesidir. Bu arada aralarında Aska, Concorde ve Barut gibi otellerin bazı işletmeler yıl içinde peş peşe yaptıkları zamlar ile ücretleri toplam yüzde 100’ün üzerinde artırdığı sektörden gelen bilgiler arasında.