Kesintinin faturası hazır giyimciye 'ağır' geldi

Yener KARADENİZ

Ocak ayının sonlarına doğru Organize Sanayi Bölgeleri’nde (OSB) doğalgaz ile başlayıp elektrik ile devam eden kesintiler şüphesiz tüm sektörleri etkiledi ancak en büyük etkilerinden biri dünyada rekabetin çok daha yoğun hissedildiği hazır giyim sektöründe görüldü. Çin, Hindistan, Bangladeş ve Vietnam gibi ülkeler ile yarış halinde olan ve salgın ile birlikte söz konusu ülkelere göre büyük bir avantaj elde eden hazır giyim sektörü, kesintiler nedeni ile sıkıntılı bir sürece girdi.

Çarpan etkisi yarattı

Üretimin yarıdan fazlasının gerçekleştirildiği OSB’lerde sınırlı olarak jeneratörlerle faaliyetlerine devam etmeye çalışan sektörde, boyahanelerin bir hafta boyunca tamamen durması, terminlerin sürelerinin çarpan etkisi ile uzamasına yol açtı. İç pazar ile birlikte 500 milyon dolara yakın üretim kaybının yaşandığı hazır giyim sektöründe yüzde 83,7 ile kapasite kullanım oranlarının sınırda olması, kayıpların telafisini zorlaştırdı. 1 haftadan sonra yüzde 5, ikinci haftadan sonra gerçekleşen teslimatlarda ise yüzde 10 iskonto yapmak zorunda kalınan sektörde faaliyet gösteren birçok şirket, söz konusu cezaları ödememek için 10 kata kadar daha pahalı olan lojistik maliyetlere katlanmak zorunda kaldı. Kesintilerin ocak ihracatına negatif etkisinin ise 250 milyon dolara ulaştığı, şubat ayında da söz konusu etkinin devam edeceği belirtildi.

Fatura çok daha yüksek

Ege Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Hayati Ertuğrul’a göre söz konusu fatura çok daha yüksek. Ertuğrul, “Sektördeki büyük işletmeler OSB’lerde faaliyet gösteriyor. Bir hesap yaptık ve bir haftalık kesintilerin maliyetinin 300-400 milyon dolara çıktığını gördük. Çarpan etkisi ile bunun sadece ihracata negatif etkisinin 3 milyar doları bulacağını tahmin ediyoruz. Sektörde terminler olmazsa olmaz. Geciktiği anda müşteri ya ürünü almıyor ya da indirim istiyor. Bu süreçte biz odalara çok bastırdık ve bakanlıktan mücbir sebep yazısı aldık. Ama bazıları bu durumu anlayış ile karşılarken bazılarında ise bir karşılığı yok. ‘Bu durum ülkeniz ile ilgili, mücbir bir sebep değil’ dediler. Benim kendi işletmemde termini geciken 3 yüklemelik malım vardı. Müşteri gecikme nedeniyle hem iskonto yaptırdı hem de uçakla göndermemi istedi. Biz de elimizde kalmasındansa zararına bu maliyetlere katlanarak gönderdik. Bu sadece benim firmam ile ilgili” dedi.

20 gün sonra iptal söz konusu

Hazır giyim sektöründe terminde yaşanan gecikmelerde 1-7 gün arasında yüzde 5, 7-14 gün yüzde 10, 14-20 gün yüzde 20 indirim ve 20 gün sonrasında ise iptaller söz konusu olabiliyor. Bazı durumlarda hem indirim, hem de uçak ya da hızlı TIR ile gönderim şartı yer alıyor. Normal TIR ile Türkiye’den AB’ye teslimat 4 bin dolar seviyesinde iken uçak ile söz konusu rakam 40 bin dolarlara kadar çıkıyor. Söz konusu rakam ürünün askı ya da koli olmasına göre değişiklik gösterebiliyor.

Her birim diğerini bekliyor

Peki üretim sadece bir hafta durmasına rağmen terminler neden 20 güne kadar uzuyor? Hayati Ertuğrul, bu durumu şöyle açıkladı: “Üretim sadece dikim alanlarında durmadı. Tekstil terbiyede de, iplik üreticilerinde de, elyaf üreticilerinde de durdu. Bu durumda üretime bir hafta sonra başlayan üretici sonraki hafta ise kumaşı bekledi. Kumaşçı iplikçiyi, iplikçi elyafı bekledi. Yani çarpan etkisi ile terminlerde 20 güne varan gecikmeler yaşanıyor.”

Sektör temsilcilerinden aldığımız bilgiye göre tekstil terbiye sektöründeki 600’e yakın işletmenin tamamı OSB’lerde faaliyet gösteriyor ve kesintilerin olduğu dönemde işletmelerin tamamı üretime ara verdi.

‘Mücbir’ karşılık görmedi!

Örme Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve Biray Kumaş Başkanı Gökmen Aydınlı, küçük gibi görülen kesintilerin sektörde çok büyük sıkıntıya yol açtığını vurguladı. Aydınlı, “Birincisi mücbir sebep yazısının uluslararası arenada hiçbir karşılığı yok. Pandemi uluslararası arenada bir mücbir sebepti ama bu değil. Şu an müşteriler ile kavga halindeyiz. 10 gün aksadı normal akışımız. 10 gün benim işim bekledi, benim gibi yüzlerce firmanın da işi bekledi. Şimdi bir yığılma var. Malımızı çıkarmaya çalışıyoruz ama belli bir kapasite var. sonuçlarını daha uzun vadeye yayılarak göreceğiz. Bu ciddi bir problem” ifadelerini kullandı.

“Gecikme cezaları kesilmeye başlandı

31 Ocak haftası itibari ile elektrik kesintileri sona ererken doğalgazda ise kesinti oranı yüzde 20 ile devam ediyor. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ramazan Kaya, haftasonu mesaileri ile bunu telafi etme yoluna gittiklerini ancak bunun da kendileri için maliyet doğurduğunu belirtti. Sektörün uzun süredir karsızlık sorunu yaşadığına dikkat çeken Kaya, şöyle devam etti: “Asıl sorun hammaddenin bize gelişinde yaşandı. Boya ve terbiye kısmında yaşanan durmalar sıkıntı yarattı. Bu durum bize minimum 1 ile 3 hafta arasında zaman kaybettirdi. Bu zamanı kazanmak için hızlı TIR’lar ve uçaklar kullanılmaya başlandı. Hatta butik ve katma değerli ürün çalışan müşteriler gecikme yaşandığında gecikme cezaları kesmeye başladı. Bu da güvensizlik ortamı oluşturdu. Bunun olmayacağını anlatmaya çalışıyoruz şu anda müşterilere.”

Ocak ihracatına maliyeti 300 milyon dolara oldu!

İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, kesintilerin terminlerde en az bir haftalık gecikmelere yol açtığını söyledi. Gültepe, “O hafta ve izleyen haftada hammaddelerde özellikle boyahanelerin çalışmaması nedeniyle konfeksiyoncular sıkıntı yaşadı. Müşteriler ile konuşarak idare edilmeye çalışıldı. Anlayış gösterenler de oldu. Çok büyük bir problem olmadı ama yine de ihracata yansımasının 300 milyon dolar olduğunu tahmin ediyoruz. Bu durum ocak ayı ihracatına yansıdı. Söz konusu düşüşü şubatta tolere etmeye çalışacağız” diye konuştu. Geçen ay hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı yüzde 5,5 artırarak 1,6 milyar dolara yükseldi. Her ne kadar söz konusu rakamla sektör tüm zamanların ocak ayı rekorunu kırsa da enerji kesintileri olmasaydı söz konusu rekor 1,9 milyar dolar ile kırılacaktı.