Bavul ticareti dibi gördü: Tekstil merkezleri çıkış arıyor

 YENER KARADENİZ/İSTANBUL
 
Geçen yıl tüm dünyada daralan talebin yanı sıra devam eden Rusya-Ukrayna ve İsrail-Gazze savaşının etkisiyle zor dönemler geçiren tekstil merkezleri çareyi mecburi dönüşümde buldu. 6 bine yakın esnafın faaliyet gösterdiği Laleli’de sosyal medya ve online ticarete yönelim artarken 5 bine yakın işletmenin bulunduğu Osmanbey, daha katma değerli ürünler olan takım elbise ve abiyeye yönelim arttı. Son dönemin gözde merkezi olan ve fiziksel bir dönüşüm başlatan Merter’de ise hızlı olması ve ürün çeşitliliği ile bu dönemi atlatmaya çalışıyor. Öte yandan Merter, seçim sonrası hayata geçirilecek yeni yönetim binasında patronlara eğitim de dahil olmak üzere katma değeri artıracak bir dizi projeyi hayata geçirmek için de hazırlık yapıyor.

Satışlar yüzde 40 düştü

Bölgelerin ekonomik performansı ile ilgili EKONOMİ’ye açıklamada bulunan üç tekstil merkezinin yöneticilerinden Laleli Sanayici ve İşinsanları Derneği (LASİAD) Başkanı Gıyasettin Eyyüpkoca, gelişmelerin negatif etkisinin devam ettiğini ve işlerin geçen yıla oranla yüzde 40 düştüğünü belirtirken, Osmanbey Tekstilci İş Adamları Derneği (OTİAD) Başkanı Kemal Kartal ise katma değerli üretim sayesinde daha az hasarla bu dönemi atlattıklarını anlattı. Merter Sanayici ve İşinsanları Deneği (MESİAD) Başkanı Gürbüz Oruç da salgın sonrası günlük 2,5 milyon adet olan üretimin geçen yıl 1 milyon adetlere düştükten sonra bu ay itibari ile bayram hareketliliğinin de başlaması ile 1,8 milyon adetlere çıktığını anlattı. 

Bavul ticareti dip yaptı

20 bine yakın şirketin faaliyet gösterdiği bu üç tekstil merkezinde salgın öncesinde yurtdışı ile toplam ticaret hacmi 6-7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşiyordu. Bu pastadan en büyük payı ise Laleli alıyordu. Ancak bavul ticaretinin hakim olduğu bu bölgelerde geçen yıl ticaret toplamda tarihin en düşük seviyesine geriledi. Gelişme Merkez Bankası istatistiklerinde de açıkça görülüyor. Kurumun ödemeler dengesi verilerine göre 2023’te bavul ticareti 1 milyar 743 milyon dolar ile tarihinin en düşük seviyesini gördü. Bavul ticareti bu yıla da düşüş ile başladı ve geçen sene ocakta 174 milyon dolar olan değer, bu yıl aynı dönemde yüzde 47 düşüş ile 118 milyon dolara geriledi. 

Laleli sezonu başlatamadı, çareyi online’da aradı

LASİAD Başkanı Gıyasettin Eyyüpkoca, diğer tekstil merkezlerinin aksine 2023’ün Laleli’de 2022’den daha iyi geçtiğini dile getirerek, “2023 beklentilerimizin üstünde değildi ama en azından günü kurtardık” dedi. 2024 ‘ün ise çok daha kötü başladığını anlatan Eyyüpkoca, “En önemli pazarlarımız olan Rusya ve Ukrayna savaşı devam ediyor ve ne zaman biteceği bilinmiyor. Öte yandan İsrail’in Gazze saldırısı da sürüyor. Yanı sıra mevsimler değişti. Havalar sıcak gittiği için tüketim alışkanlıkları da değişti. Dünyada resesyon, enflasyon var. Bizim sektörümüz böyle durumlarda ilk etkilenen sektör oluyor” dedi. Talep ile alakalı çok büyük sıkıntı olduğunu anlatan Eyyüpkoca, “Geçen senenin yüzde 40 gerisinde başladık yıla. Normal yıllarda bu dönemde yeni sezon başlardı. Şimdi gerek savaşlar, gerek havalar gerekse uluslararası piyasadaki durgunluk nedeni ile sezonu başlatamıyoruz. Normalde şimdi harıl harıl mal gidiyor olması gerekiyordu” ifadelerini kullandı.

Eyyüpkoca, hali hazırda devam eden sorunlar nedeni ile önlerini de göremediklerini belirterek, “Bizim mal sattığımız pazarlar özelinde bakıldığında Kuzey’de Rusya, Güney’de de İsrail etkiliyor. Kaldık ortada. Herkes farklı Pazar arayışına girmiş durumda. Gerek sosyal medya gerekse gerekse online satışlar ile günü kurtarmaya çalışıyor. Bir başka değişim ürün gruplarında yaşandı. Eskiden Laleli’nin yarısı derici idi. Şimdi bu oran yüzde 10’lara geriledi. Ayakkabıcılarda da dökülme var. Otellerde doluluk oranları yüzde 50’lerde…” ifadelerini kullandı.

Osmanbey abiye ve damatlık ile ayrışıyor

Türkiye’nin önemli tekstil merkelerinden biri de Osmanbey… Birçok dev markanın genel merkezinin de bulunduğu bölge, daha çok abiye ve takım elbise ile ayrışıyor. Osmanbey Tekstilci İş Adamları Derneği (OTİAD) Başkanı Kemal Kartal, Osmanbey’in katma değerli ürünler sayesinde diğer piyasalardan bir tık daha iyi durumda olduğunu söyledi. Kartal, “Osmanbey erkek takım elbiseleri, damatlık ve abiye ile ayrışıyor. Bu kategorilerde biz iyiyiz ve rakibimiz de olmadığı için bu ürünleri isteyen mecburen Osmanbey’e geliyor. Böyle bir artımız var” diye konuştu.

3 tekstil merkezi arasında ihracat kaydı olan tek bölge Osmanbey. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2021’de bölgede1 milyar 38 milyon dolarlık hazır giyim ürünü ihraç edilirken bu rakam teksilde 295 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2022’ye gelindiğinde hazır giyim ihracatı yüzde 18,7 artışla 1 milyar 1 milyar 233 milyon dolara çıkarken tekstil ihracatı ise 315 milyon dolar oldu. Geçen yıl ise bölgenin hazır giyim ihracatı sınırlı bir artış göstererek 1 milyar 245 milyon dolara çıktı. Tekstilde ise söz konusu rakam yüzde 3,36 düşüşle 305 milyon dolara geriledi.

Bölgede kg başına ihracat değeri ise 2021’den 2023’e kadar geçen dönemde sırasıyla 14,45 dolar, 20,18 dolar ve 22,35 dolar olarak gerçekleşti. Tekstilde ise söz konusu değer yine sırasıyla 4,91 dolar, 4,44 dolar ve 4,31 dolar oldu. Bölge bu yıla ise geçen senenin altında başladı. Yine TİM rakamlarına göre şubat ayında bölgenin giyim ihracatı yüzde 10,25 düşüşle 162 milyon dolara gerilerken, tekstil ihracatı ise yüzde 4,68 artışla 55 milyon dolara çıktı. 

Cezayir’e ihracatta ekstra zorluk çıkarıyorlar

Merter Sanayici ve İşinsanları Deneği (MESİAD) Başkanı Gürbüz Oruç, kayıp geçen 2023’ün ardından Merter’de şu anda yaklaşan bayramın da etkisiyle ciddi bir hareketliliğin başladığını anlattı. Oruç, “Bayram ile birlikte sezon açılışı da birleşince pandemi öncesi normalimize döndük. İşler böyle giderse bu yazı hasarsız atlatacağız. Günlük 2,5 milyon adet mal üretirken bu rakam geçen sene 1 milyon adetlere düşmüştü. şu an yaklaşık 1,8 milyona çıktı.  Tabi işleri yolunda gitmeyenler de var. Onlar da tarzların değiştirmediği ve sezona hazırlanmadığı için böyle oluyor” dedi.

Bölgede yaklaşık 10 bin işletme bulunuyor ve bunun yaklaşık yüzde 20’sini ihracatçı firmalar oluşturuyor. Bu firmaların da ağırlıklı AB ve ABD’ye ürün gönderdiklerini anlatan Oruç, “Buradaki sorun Türkiye’de yüksek maliyetler nedeni ile rekabet edilememesi. Geçmişte yüzde 10-15 fiyat farkı kabul edilirken bu fark yüzde 40’lara çıkınca Çin’e yöneldiler” dedi.

Malı satmak kadar kargoyu teslim etmenin de önemli olduğuna dikkat çeken Gürbüz Oruç, “En fazla Cezayir’de sorun yaşadık. Bize ekstra bir zorluk çıkarıyor. Başka güçler ve değişik faktörlerin olduğu söyleniyor. Cezayir ile çok rahat ticaret yapıyor olsak, bölge ihracatı yüzde 20 artar çünkü ülke Afrika’nın bir dağıtım merkezi aynı zamanda. İkincisi sattığımız bölgenin parasını alma sorunumuz var. Rusya’da kur farkı nedeni ile yüzde 2,5 kaybımız oluyor” diye konuştu.

Merter’in çok genç ve bu nedenle deneyimi az iş insanlarından oluştuğuna dikat çeken Oruç, diğer bölgelerde biraz zorlananlardan da göç aldıklarını anlattı.

Gürbüz, “O nedenle hiç boş yerimiz yok. Şimdi bir çalışma yapacağız. Sözünü de aldık. Seçimden sonra MESİAD’ın bir yeri yoktu. Belediye bize yer tahsis etti. Burada devamlı eğitimler vereceğiz. Tasarımcıları buluşturacağız. Duayen iş insanları ile bölge iş insanları bir araya getireceğiz. Yapay zeka ve e-ticareti geliştirecek iş birlikleri yapacağız. Zor dönemler iyi tüccarlar doğurur. Merterli buradan avantajlı çıkacak.”
 
Yıllar itibari ile bavul ticaretinin seyri
 
Yıl             Değer (Milyar dolar)
 
2014                       8,6
2015                       5,5
2016                       5,1
2017                       6,2
2018                       4,6
2019                       4,9
2020                       2,2
2021                       3,6
2022                       3,4
2023                       1,7