Zeytinyağında ihracat yasağına Bakanlık açıklama getirdi

Ali Ekber YILDIRIM

Ticaret Bakanlığı 1 Ağustos 2023 itibariyle dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına yasak getirdi. Yasak ihracatçılara sözlü olarak tebliğ edildi. Ticaret Bakanlığı yetkilileri bu sabah (1 Ağustos) Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri yetkililerini arayarak 1 Ağustos’tan 31 Ekim 2023’e kadar dökme ve varili zeytinyağı ihracatının yasaklandığını ve ihracat beyannamesi düzenlenmemesini sözlü olarak bildirdi. Karar ile ilgili resmi yazının daha sonra gönderileceği belirtildi.

Yasak kararında artan fiyatlar etkili oldu

Ticaret Bakanlığı, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına getirdiği yasak ile ilgili basın günün ilerleyen saatlerinde basın açıklaması yaptı. Açıklamada yurt içi ve yurt dışı piyasalarla ilgili değerlendirmeler yapıldıktan sonra: “Dünyada azalan zeytinyağı rekoltesinin sebep olduğu artan dış talep ve dünya fiyatları sebebiyle önemli ölçüde yükselen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının yurt içi tüketici fiyatlarına olan olumsuz etkisinin devam ettiği kaydedilmiştir. Bakanlığımızca bu şartlar altında yeniden bir değerlendirme yapılarak, önümüzdeki zeytinyağı hasat döneminin başlangıcına (1 Kasım 2023) kadar, dökme veya varilli zeytinyağı ihracatına yönelik olarak ilave tedbirler yürürlüğe konulmuştur.” denildi.

Avrupa’da üretim düşerken Türkiye’de arttı

Uluslararası Zeytin Konseyi (UZK) verilerine göre, Avrupa’da yaşanan kuraklık nedeniyle, İspanya ve İtalya başta olmak üzere dünyada zeytinyağı üretiminin 2022/2023 sezonunda % 20 oranında azalırken, Türkiye’de üretimin % 62 arttığı belirtilen Bakanlık açıklamasında şu bilgilere yer verildi:” Diğer taraftan, toplam zeytinyağı ihracatımız ise 2022/23 sezonu Kasım-Temmuz döneminde, bir önceki sezonun aynı dönemine göre; miktar bazında % 240 artarak 136,5 bin tona ulaşmıştır. Aynı dönemde, ambalajlı zeytinyağı ihracatımız miktar bazında % 3 artarken, dökme zeytinyağı ihracatımız 5,5 kat, varilli ihracatımız ise 4 kat artmıştır. İhracatın sevkiyat türüne göre dağılımına bakıldığında ise, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının toplam ihracattaki miktar bazında payı % 42’den % 83’e yükselmiştir.”

Haziran’da fiyatlar yüzde 102 arttı

Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatındaki hızlı yükselişin, yurt içi fiyatlara da yansıdığı, zeytinyağı perakende fiyatlarında iç piyasada görülen artışın son bir yıllık dönemde genel fiyat artışının oldukça üzerinde seyrettiği belirtilen açıklamada: “ Dünya zeytinyağı üretimindeki azalmaya paralel olarak dünya zeytinyağı fiyatları da artış göstermekte olup, Haziran 2023 itibariyle üretici/borsa fiyatları bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye’de % 102, İspanya’da % 84, İtalya’da % 58 ve Yunanistan’da % 72 oranında artmıştır. Avrupa Birliği'nin yüksek gümrük vergilerinden dolayı, ülkemizin Avrupa Birliği üyesi ülkelere olan katma değerli ve nihai tüketiciye yönelik ambalajlı zeytinyağı ihracatı çok düşük miktarda yapılabilmektedir. Ancak özellikle İtalya ve İspanya, ülkemizden ithal ettikleri dökme ve varilli zeytinyağını işleyerek yeniden üçüncü ülkelere pazarlamaktadır. İçinde bulunulan 2022/23 sezonu Kasım-Temmuz döneminde, dökme ve varilli ihracatımızın bir önceki sezonun aynı dönemine göre İspanya’ya 21 kat, İtalya’ya ise 44 kat artış gösterdiği görülmektedir.”

Ambalajlı ihracata destek için fon getirildi

Ticaret Bakanlığı yaptığı açıklamada zeytinyağı ihracatına getirilen fon kesintisine de dikkat çekilerek şu bilgilere yer verdi: “ Bu itibarla, dış talep sebebiyle yükselen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının, ambalajlı zeytinyağına yönlendirilerek katma değerli ürün ihracatına katkı sağlanması amacından hareketle, her türlü dökme ve varilli zeytinyağı ihracatında kilogram başına 20 Cent kesinti yapılması hususunu düzenleyen Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair 7391 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, 19 Temmuz 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.”

İhracata 3 yılda 3 kez yasak getirildi

Zeytinyağı ihracatına son 3 yılda 3 kez yasak ve bir kez de fon getirildi. Bundan 22 yıl önce o zamanki adıyla Dış Ticaret Müsteşarlığı 25 Aralık 2001 tarihinde aldığı kararla dökme zeytinyağı ihracatını 31 Ekim 2002 tarihine kadar yasaklamıştı.

2021 yılında bir kez daha dökme zeytinyağı İhracatına yasak getirildi. 

Son olarak Tarım ve Orman Bakanlığı’nın talebi üzerine gıda arz güvenliğini sağlama gerekçesiyle 2022 Mart ayında dökme zeytinyağı ihracatına yasak getirildi. Bu yasak 7 Temmuz 2022 tarihi itibarıyla kaldırılmıştı.

Bugün getirilen yasak ile son 3 yılda 3. kez dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına yasak getirilmiş oldu.

Ayrıca, 19 Temmuz 2023 tarihinde dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına litre başına 20 cent karşılığı Türk Lirası fon kesintisi getirilmişti. 

İhracatçılar şokta

Zeytinyağı ihracatına getirilen yasak ihracatçılar tarafından "şok karar" olarak adlandırıldı. Akşamdan sabaha karar alındığı ve sabah kararın tebliğ edildiğini belirten ihracatçılar, Türkiye'nin hem pazar hem de prestij kaybettiğini ifade ediyor. Son 3 yılda ihracata 3 kez yasak ve bir de fon getirildiğini hatırlatan ihracatçılar, bu anlayışla ihracatın sürdürülemeyeceğini belirtti.