Tütünde yerli üretimin yerini ithalat ve kayıt dışı aldı

NİHAT DELİBAŞI

İZMİR - Yılda yaklaşık 400 milyon dolarlık ihracat performansı ile tarımsal ihraç ürünleri içerisinde önemli yeri olan tütünde 2019 üretim miktarı belli oldu. 2003’ten bu yana sözleşmeli üretimin geçerli olduğu tütün tarımında 56 bin üretici 73 bin ton üretim gerçekleştirirken, iç piyasada tüketilen tütün mamullerinde yerli tütün kullanım oranı yüzde 12’lere geriledi. Bu durum ithalatı ve kayıtdışı üretimi patlattı. İthal tütüne ödenen bedel 590 milyon doları buldu. Tütün Eksperleri Derneği Başkanı Servet Yaprak, bu iki konuda çözüm için Türkiye’de üretim yapan sigara firmalarının yurt içinden satın almış oldukları yerli tütün miktarını mutlaka arttırmaları gerektiğini söyledi.

Yaprak, 2019 ürünü tütünlerin üreticiden satın alındığı şu günlerde tütün sektörünü DÜNYA’ya değerlendirdi. Tütün üreticisinin karşılaştığı en büyük sorunun temel girdi maliyetlerindeki artış olduğu bilgisini paylaşan Yaprak, aile ziraati olan tütünde üretici profilinin değiştiğini ve tütün üreticisinin ortalama yaşının 50’ye yaklaştığını söyledi. Tütün üreticisinin de mazot ve gübre dışında desteklemelerden faydalandırılması gerektiğini vurgulayan Yaprak, ayrıca tütün tarımının desteklemeden faydalanan ürünlerin belirtildiği havzalar içine tanımlanması gerektiğini ifade etti.

İç piyasada tüketilen tütün mamullerinde yerli tütün kullanım oranının yıllar içinde yüzde 40’lardan yüzde 12’ye gerilediğini anlatan Yaprak, “Bu, ithalatımızın artması anlamına geliyor. Her yıl yarım milyar dolar tütün ithal ediyoruz. Bu ithalatın bir kısmı DİR kapsamında kullanılsa da yine de çok yüksek. Tütün üreticisi ve ihracatçısı bir ülkenin bu kadar yüksek oranda tütün ithal etmemesi gerekir. Yüksek kalitede oriental tütünün dünya piyasalarında fiyatının yüksekliği ve Amerikan blend sigara harmanlardaki kullanım oranının yıllar itibarı ile azalması önemli bir risk. Girdi maliyetlerimizin yüksekliği dünyada rekabet şansımızı zora sokuyor. Ancak üretim miktarımızın belli bir hacimde olması ülkemiz açısından bir avantaj. Bu nedenle üretim miktarımızın daha fazla düşmesinin önüne geçilmeli.”

Türkiye’de üretim yapan sigara firmalarının iç piyasadan satın aldıkları miktarda artış yapmalarının talep edilmesi gerektiğini vurgulayan Yaprak, “Sigara firmalarının birkaç yıllık süreçte yıllık 10 milyon kilogramlık büyük yapraklı tütün satın alması önemli miktarda çiftçimizin kayıt dışı alandan çekilmesini sağlayacaktır. Bu rakam aynı zamanda ithalatımızı azaltacaktır” diye konuştu.

Ege Bölgesi’nde mevsim şartlarının uygun seyretmesi ile geçen yıla göre ürün kalitesinde yaşanan artışa dikkat çeken Yaprak, “Ege Bölgesi’nde yaklaşık 34 bin üretici ile imzalanmış 55 bin 400 ton civarında bir sözleşme bulunmasına rağmen rekoltenin 50 bin ton civarında gerçekleşmesini bekliyoruz. Ege’de tütünün başfiyatı ise 25 TL oldu. Karadeniz bölgesinde Samsun ve Basma çeşitlerinde yaklaşık 10 bin ton rekolte beklentimiz var. Üretici ile imzalanan sözleşmelerde 22-24 TL arasında değişen bir başfiyat bulunuyor. Ancak son yıllarda Karadeniz bölgesi tütünlerine yurt dışından gelen alım talebinde bir düşüş yaşandığını gözlemliyoruz” diye konuştu.

Adıyaman’da İzmir menşei üretim

Üreticiden satın alınması tamamlanan ve Adıyaman’da üretilen İzmir menşei tütün rekoltesinin 8 bin 500 ton ile umut verici bir seviyede gerçekleştiğini kaydeden Yaprak, ortalama alım fiyatının 16 TL civarında olduğunu ifade etti. Akdeniz Bölgesi’nde tütün üretim sahası olan Hatay’da 2 bin ton rekolte tahmininde bulunan Yaprak, “Ancak bu bölgemizde önemli bir miktar sözleşmeli tütünün kayıt dışı piyasaya satıldığını gördük. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde ise 2 bin 500 ton sözleşmeli üretimin 500 tonunun tedarikçi firmalarca satın alınması bekleniyor. Genel olarak yurt içinde 2019 yılında sözleşmeli üretimin yaklaşık 56 bin üreticide 73 bin ton dolayında gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz. Buna kayıt dışı tütün üretimi dahil değil. Bilindiği gibi yurt içinde sarmalık kıyılmış olarak tüketilmek üzere önemli bir miktar kayıt dışı tütün üretimi yapılıyor” dedi.