Tarıma 2024’te 91,6 milyar lira destek verilecek

Ali Ekber YILDIRIM

Resmi Gazete’nin 25 Ekim 2023 tarihli Mükerrer sayısında yayınlanan “2024 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı”na göre, 2022 yılında 39 milyar 642 milyon lira olan tarımsal destekleme bütçesi 2023 yılında yüzde 59,9 oranında artırılarak 63 milyar 379 milyon liraya çıkarıldı. 2024 yılında ise yüzde 44,5 oranında artış ile 91 milyar 554 milyon liraya çıkarılması öngörülüyor.

2024 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı”nda “Tarım Destekleri ve Piyasa Düzenlemeleri” başlığı altında şu bilgilere yer verildi: ”Bitkisel üretimde destekler, Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli çerçevesinde ilçe düzeyinde belirlenen ürün listeleri esas alınarak uygulanmaktadır. Hayvancılıkta il ve bölge bazında ayrıştırılmış bir destekleme modeline geçiş yapılmıştır. Su ürünlerinde ise kayıt dişiliğin önlenmesi ve verimliliğin artırılmasına yönelik destekleme uygulamalarına devam edilmektedir. 2023 yılında 54 milyar lira olarak öngörülen tarımsal destekleme bütçesi yıl içinde yüzde 17,4 oranında artışla 63,4 milyar liraya yükselmiştir. Destekleme bütçesinin 2024 yılında, 2023 yılı başlangıç ödeneğine kıyasla yüzde 70 oranında artırılarak 91,6 milyar liraya çıkarılması öngörülmektedir.”

Desteklerde en büyük artış fark ödemesinde

Buğdayda ton başına 1000 lira ve arpada ise ton başına 500 liralık alım primi desteği nedeniyle 2023’e göre 2024’te en fazla destek artışı fark ödemesi(prim) desteğinde olacak.

2022 yılında toplamda 9 milyar 524 lira olan fark ödemesi destek tutarı 2023 yılında 7 milyar 759 milyon liraya düştü. 2024 yılında ise fark ödemesi desteği 24 milyar 890 milyon lira olması öngörülüyor.

Buğday ve arpa alım primi bütçeye girdi

Hububat ve bakliyat fark ödemesi desteği 2023 yılında önceki yıla göre yüzde 72,3 azalmışken 2024 yılında 2023 yılına göre yüzde 973,6 oranında artacak. Bu artış buğdayda ton başına ödenecek 1000 lira, arpada ton başına ödenecek 500 liralık alım priminden kaynaklanıyor. Geçen yıl 2022 ürünü için sadece Toprak Mahsulleri Ofisi(TMO)’ne buğday ve arpa satan çiftçilere verilen bu destek primi tarımsal destekleme bütçesinde yer almamıştı. Bu yıl ise ister TMO’ya isterse özel sektöre 2023 ürünü buğday ve arpa satan üreticilere bu destek primi ödenecek. Ödemesi 2024 yılı tarımsal destekleme bütçesinden yapılacak. Bu nedenle yüzde 973,6 oranında artış görülüyor.

Bu çerçevede 2022 yılında hububat ve bakliyat ürünlerinde 6 milyar 188 milyon lira olan fark ödemesi desteği 2023’te 1 milyar 716 milyon liraya düştü. 2024 yılında ise 18 milyar 425 milyon liralık destek ödemesi yapılacak.

Arz açığı ürünlerde destek artışı sadece yüzde 6,5 olacak

Arz açığı olan kütlü pamuk, zeytinyağı, dane zeytin, ayçiçeği, soya fasulyesi, kanola, aspir ve dane mısırda 2022 yılında 3 milyar147 milyon lira olan destek tutarı 2023 yılında 5 milyar 663 milyon lira, 2024 yılı bütçesinden 6 milyar 30 milyon lira olarak ödenecek. Bu ürünlere yapılacak destek miktarı 2023 yılında 2022’ye göre yüzde 79,9 oranında artarken, 2024’te ise 2023 yılına göre sadece yüzde 6,5 artış yapılıyor.

Yağlık ayçiçeği desteği 1 liradan 1,5 liraya çıkarıldı

2024 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’ndan saatler sonra 26 Ekim 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile yağlık ayçiçeği fark ödemesi desteğinde önemli bir değişiklik yapıldı. Karar ile, 2023 üretim yılında kuru şartlarda üretimi yapılan yağlık ayçiçeğinde, iklimsel faktörlere bağlı olarak verim kaybı yaşanan Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illeri sınırları içerisinde kalan tarım havzalarında yağlık ayçiçeği desteği kilo başına 1 liradan 1,5 liraya çıkarıldı. Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ dışındaki illerde destek kilo başına 1 lira olarak devam edecek.

Alan bazlı desteklerde en büyük artış mazot desteğinde

Cumhurbaşkanlığı 2024 Yılı Programı’na göre alan bazlı desteklerde en yüksek artış mazot desteğinde yapıldı. Alan bazlı destek tutarı toplamda 2022 bütçesinde 10 milyar 857 milyon lira iken 2023 yılında yüzde 71,2 artışla 18 milyar 584 milyon liraya çıkarıldı. 2024 yılında ise yüzde 27,7 artış ile 23 milyar726 milyon lira olacak.

Mazot desteği 2022 yılında 3 milyar 135 milyon lira iken, 2023 yılında yüzde 263,4 artışla 11 milyar 392 milyon liraya çıkarıldı. 2024 yılında ise mazotta yüzde 41,3 artışla 16 milyar 100 milyon lira olması öngörülüyor.

Hayvancılık desteklerinin payı azalıyor

Hayvancılık destekleri oransal olarak artarken toplam destekler içerisindeki payı azalacak. 2022 ve 2023 yıllarında hayvancılık desteklerinin payı toplam destekler içerisindeki payı sırasıyla yüzde 24,6 ile yüzde 24,3 iken 2024 yılında yüzde 21,6’ya düşecek.

Hayvancılık destekleri 2022 bütçesinde 9 milyar 753 milyon liraydı. 2023’te yüzde 58 artış ile 15 milyar 406 milyon liraya çıkarılırken 2024’te yüzde 28,1 oranında artış ile 19 milyar 740 milyon liraya çıkarılması öngörülüyor. 

Gübre ve mazot desteği erken ödenecek 

2023 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemeler ve 2024 Yılında Uygulanacak Sertifikalı Tohum Kullanım Desteğine İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı 15 Eylül 2023 tarihli Resmî Gazete'de yayımlandığı hatırlatılan Cumhurbaşkanlığı 2024 Yılı Programı’nda: “ Karar kapsamında arpa, buğday, yulaf, çavdar,tritikale ve çeltik üreticilerine, 2023 yılına ait ve 2024 yılında ödenecek mazot ve gübre desteklerini 2023 yılı içerisinde kullanabilme imkânı tanınmıştır. Erken ödeme imkânından yararlanmak istemeyen çiftçilerin mazot ve gübre desteği ödemeleri ise 2024 yılı içerisinde aynî olarak yapılacaktır.” bilgisine yer verildi. 

Desteklerde havza, ürün ve su kriteri gözetilecek 

Program’a göre, tarımsal desteklemelerde etkinliğin sağlanması için desteklerin havza, ürün ve su kısıtı temelinde farklılaştırılarak bunların idare ve kontrolünün alan bazlı yapılmasına, çeşitli kurumlar tarafından uygulanan farklı destek programları arasında tamamlayıcılığın sağlanmasına, üretici veya işletmelerin gelir seviyelerinin desteklerde dikkate alınmasına öncelik verilmektedir. Tarımsal destekleme sisteminde desteklenecek ürünler ve destekleme birim tutarlarının kurulacak bir sistemle düzenli olarak yapılacak etki analizlerinin sonuçlarına göre her yıl yeniden belirlenmesine, hayvancılık ve meyvecilik için uzun dönemli destekleme modelinin oluşturulmasına, ticari işletmeciliği destekleyecek tarımsal ve kırsal kalkınma yardımlarının önceliklendirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. 

Tarımsal Destekleme Bütçesinin Dağılımı

• 2022 yılında ilgili kurum bütçesi kesin hesap verileridir.
• Gerçekleşme Tahmini
• Program
• Organik Tarım, İyi Tarım, Toprak Analizi, Beş Dekar Altındaki Küçük İşletme, Geleneksel Zeytin Bahçelerinin Rehabilitasyonu, Organik Organomineral Gübre desteğini kapsamaktadır.
• Kütlü pamuk, zeytinyağı, dane zeytin, ayçiçeği, soya fasulyesi, kanola, aspir ve dane mısıra verilmektedir.
• Bütçe tutarının 2022 yılında 550 milyon TL'si, 2023 yılında 2.988 milyon TL'si, 2024 yılında 2.200 milyon TL'si Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu hibe karşılığıdır.
• Sertifikalı tohum üretim, sertifikalı fidan üretim, tarımsal yayım danışmanlık Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (ÇMVA), Ar-Ge, lisanslı depoculuk, tarımsal sulama elektrik desteği, tarımsal sulama amaçlı su kullanım hizmet bedeli desteklerini kapsamaktadır.