Tahıl piyasası diken üstünde

Evrim KÜÇÜK

Dünyanın beslenmesinde azotlu gübre çok büyük önem taşıyor. Sentetik gübre üretilmeye başlamasından bu yana yana dünya nüfusu 1.7 milyardan yaklaşık 8 milyara çıktı. Hatta bazı uzmanlar, ‘küresel nüfus azotlu gübre olmadan bugünkünün yarısı seviyesinde olurdu’ şeklinde tahminler yürütüyor. Mısır, kanola ve diğer mahsullerin üretimini artırmak için en yaygın kullanılan gübrelerden biri olan azotlu gübre fiyatları, on yıldan fazla bir süredir en yüksek seviyelerinde ve yüksek fiyatların sürmesi bekleniyor. Bunun da özellikle gelecek yıl küresel tahıl üretimini tehdit edeceği belirtiliyor.

Küresel gıda fiyatları, iklim değişikliğinin ekinleri tahrip etmesi ve pandeminin üretimi sekteye uğratması nedeniyle son 12 ayda yüzde 30'dan fazla artarak on yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Son aylarda yaşanan gübre krizi ise tahıl üretiminde en ciddi tehditlerden biri haline gelerek mısır, pirinç ve buğday gibi temel gıda üretimini tehlikeye atıyor. Bazı fabrikalarında azotlu gübre üretimini enerji maliyetindeki artış nedeniyle askıya almak zorunda kalan dünyanın en büyük gübre üreticilerinden CF Industries, azotlu gübre sıkıntısının gelecek yıl küresel mahsulü azaltabilecek önemli bir tehdit olduğu uyarısı yaptı. CF CEO’su Tony Will bir konferans görüşmesinde analistlere verdiği demeçte, "Gübre talebini karşılamakta sıkıntı yaşanabilir. Bu nedenle, gelecek yıl küresel bazda mahsul miktarının düşeceğini düşünüyoruz” değerlendirmesinde bulundu. CF’nin Satıştan Sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcısı Bert Frost da, güçlü küresel gübre talebinin en az 2023'e kadar süreceğini söyledi.

Dünyanın en büyük gübre üreticilerinden ikisi olan Nutrien Ltd. ve Mosaic Co., fiyat artışının devam etmesini bekliyor. Kanadalı gübre üreticisi Nutrien’in kontrolündeki ihracat şirketi Canpotex ve bir diğer büyük gübre üreticisi Mosaic, potasyum stoklarının kilit pazarlarda tarihi seviyelerin altına indiği uyarısı yapıyor. Her iki şirket de gübre fiyatlarının dünya genelinde rekor düzeyde talep nedeniyle artmaya devam edeceğini düşünüyor.

Green Markets analistlerinden Alexis Maxwell, "Çiftçiler daha yüksek gübre maliyetini daha düşük mahsul üretimi ve ardından daha yüksek gıda fiyatları şeklinde tüketicilere aktarabilir" uyarısı yapıyor. Green Markets'a göre, Kuzey Amerika gübre fiyat endeksi ton başına 1.017 dolarla ekim ayında ulaşılan rekora yakın seviyede. Azotlu gübre yapımında kullanılan Batı Avrupa amonyak fiyatları da geçen hafta yüzde 12 artarak 13 yılın en yüksek seviyesi olan 910 dolar/ tona ulaştı.

1 ayda yüzde 3.2 artış

Gıda ve Tarım Örgütü'nün tahıl fiyat endeksi Ekim ayında bir ay öncesine göre yüzde 3.2 yükseldi. Tahıl fiyatlarındaki artışta başı çeken yüzde 5'lik yükselmeyle buğday fiyatları oldu. Buğday fiyatları beş ay arka arkaya yükselerek Kasım 2012'den bu yana en yüksek seviyesine geldi. Dünya bitkisel yağ fiyatları bu ay yüzde 9,6 artarak rekor seviyeye çıktı. Malezya'daki işgücü kıtlığı üretimi engellemeye devam ederken palmiye yapı fiyatları da arttı.

Kapasite kullanımı azaldı, çalışana izin kullandırılıyor

● Rusya geçen hafta ülkede gıda fiyatlarında daha fazla artışı engellemek için azotlu gübre ihracatını altı ay boyunca sınırlayacağını duyurmuştu.

● Çin de azot ihracatını sınırlandırıyor.

● Brezilya genelinde, ülkedeki kahve çiftçilerinin yaklaşık üçte biri yeterli gübreye sahip değil. RR Consultoria Rural'ın direktörü Regis Ricco'ya göre, Brezilya'daki kahve üreticilerinin yaklaşık yüzde 30'u sipariş ettikleri gübreleri alamadığını ve geri kalanının da alacak gübre bulamadığını söylüyor. Bunun önümüzdeki iki yıl kayıplara yol açabileceği endişesi var.

● ABD'de bazı mısır üreticileri gübreye geçen yıl ödediklerinin iki katından fazla fiyatlar görüyor. Mısır üretimi yoğun şekilde azotlu gübre gerektirdiğinden, bazı çiftçilerin soya fasulyesine geçerek maliyetleri düşürmeye çalışabileceği belirtiliyor. Chicago'da mısır vadeli işlemleri, ekimlerin azalmasına ilişkin endişeler nedeniyle ekim ortasından bu yana yüzde 10'dan fazla arttı.

● Tayland'da Tarımcılar Derneği başkanı Pramote Charoensilp, “Bir ton gübre artık bir ton pirinçten daha pahalı” diyerek devletin müdahale etmesi çağrısı yapıyor.

● AB de risk altında. Gübre kıtlığı, dünyanın en büyük buğday ihracatçısı ve önemli bir arpa tedarikçisi olan Avrupa Birliği'nde tahıl verimini ve kalitesini azaltabilir. Yerel çiftçi grupları, artan gübre giderlerinin tarım sektörü maliyetlerine 4 milyar euro ekleyebileceğini tahmin eden ortak bir açıklamada, "Fransa'daki kıtlık riski gün geçtikçe daha net hale geliyor" diyor.