Domatese üretim maliyeti darbesi

Mehmet Hanifi GÜLEL

Domates üretiminde yaşanılan kayıplar piyasada arz sorunu yaşanmasına neden oluyor. Geçtiğimiz üretim sezonunda para kazanamayan domates üreticisi, girdi fiyatlarının çok yüksek olması nedeniyle yeterince ekim yapamayınca ürün fiyatında düşüş yaşanmadı. İstanbul Hali’nde domatesin kilogram fiyatı 10 ile 12 TL arasında değişirken, Antalya Hali’nde ise 6 ile 11,5 lira arasında satışa sunuluyor. İkinci kademe domates üretiminde sıkıntı yaşandığını ve henüz tam anlamıyla yüksek arza erişilemediğini kaydeden Türkiye Halciler Federasyonu Başkan Yardımcısı Sedat Recep Toktürk, yüksek fiyatların nedenini maliyetlerden dolayı ikinci kademi üretimin yeterince yapılamasından kaynaklandığını söyledi.

Toktürk, Türkiye’de üretim enflasyonun son derece yüksek olduğunu ve bu süreçte fiyatların aşağı çekilmesinin mümkün görünmediğini ifade ederek, “İstanbul Hali’nde domates 10 ile 12 lira arasında fiyatlarla satışa sunuluyor. Örneğin salatalık üretimi son derece kontrolsüz ve hızlı gelişiyor. Bir gecede serada bir anda üretim patlayabilir ve yüksek orana çıkabilir. Salatalıkta üretim kontrol edilemiyor ve bu da ister istemez fiyatları çok aşağı çekiyor” dedi.

Lojistik maliyeti 1 liraya çıktı

Antalya halinde domatesin 6 lira ile 11,5 lira arasında olduğunu ve bunun ortalamasının 8 liraya denk geldiğini aktaran Toktürk, “Ürünün İstanbul’a nakliyesi, arada yapılan işlem maliyeti ve devletin aldığı vergiler fiyata yansıyor. Sonuç olarak perakendede 15 liranın altında olması da mümkün değil. Antalya’dan İstanbul’la güncel yakıt fiyatlarıyla 1 kilo ürünün lojistik maliyeti 1 lira” dedi.

Domatesin fiyatının kısa sürede düşmesinin beklenmediğini dile getiren Toktürk, “Bunun nedeni ikinci kademi üretiminin maliyetlerden dolayı yeterince yapılamaması. Üreticiler maksimum üretime geçemedi. Bunun yanı sıra Türkiye’de hiçbir yerde tarla domatesi başlamış değil. Aslında haziran ayı itibarıyla tarla domatesinin kendini göstermesi gerekiyor. Fakat tarla domatesinin üretiminde çok ciddi maliyetler söz konusu. Türkiye’de ucuz ürün demek aslında bir sonraki dönem çok yüksek fiyatlı satılacak ürün demek. Çünkü ucuz olmasından dolayı bir sonraki sezonda o ürününün ekimi yapılamayacak. Planlanan bir üretim politikamız olmadığı için Türkiye’de hep bir gelgitler üzerine tarım yapılıyor” şeklinde konuştu.

Yüksek fiyat arz-talepten kaynaklanıyor

Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı (AKİB) Nejdat Sin, fiyatların yüksek olmasının arz-talep kaynaklı olduğunu belirterek, “İhracata da 14 ile 15 liraya gidiyor. Fakat fiyatların önümüzdeki hafta 10 liranın altına düşmesini bekliyoruz. İhracatta Rusya tarafında talep vardı ama orada da bir yavaşlama söz konusu” dedi.

Sebze ve meyve fiyatlarında son 7 yılın rekoru

Fikri CİNOKUR

Domatesin de aralarında bulunduğu sebze ve meyve fiyatlarında son 7 yılın en yüksek rekoru kırıldı. Antalya Ticaret Borsası (ATB), Mayıs ayı Antalya Halleri Domates, Sebze ve Meyve Endeksini açıkladı. Buna göre mayıs ayında miktar endeksleri, domateste 79, sebzede 114 ve meyvede 160 olarak gerçekleşirken, fiyat endeksleri domateste 786, sebzede 484 ve meyvede 582 olarak yansıdı. Mayıs ayı endeksleri miktarda bir önceki aya göre (aylık) domateste yüzde 8,14, sebzede yüzde 25,38 meyvede ise yüzde 175,57 arttı. Miktar endeksleri geçen yılın aynı ayına göre (yıllık) domateste yüzde 5,06 düşüş yaşanırken sebzede yüzde 15,69 ve meyvede ise yüzde 27,39 artış oldu. Mayıs ayında miktar ve fiyat endekslerindeki yıllık değişimler, domates, sebze ve meyvede fiyat bakımından son 7 yılın rekoru kırılırken, miktar bakımından ortalamada seyretti.

Domates fiyat endeksinde yüzde 288 artış

Mayıs ayında domates fiyat endeksindeki yıllık değişim yüzde 288,03 olarak gerçekleşti. Miktardaki kısmi azalışa karşılık fiyat değişimi rekor olarak endekse yansıdı. Sebze fiyat endeksindeki yıllık değişim ise yüzde 169,64 oldu. Sebzenin domatesten daha düşük kalması, miktar endeksindeki yüzde 16’ya yakın artış sayesinde oldu.

Meyve fiyat endeksindeki yıllık değişim yüzde 88,19 olarak gerçekleşirken, meyvedeki nispi düşük fiyat artışı işlem miktarındaki yüzde 28’e yakın artış sayesinde oldu. Mayıs ayında miktar ve fiyat endekslerindeki aylık değişimler ise domates, sebze ve meyvede son 4 yılın ortalamalarında seyretti. Bunun istisnası meyve miktar endeksindeki aylık rekor artışında yaşandı.

Bir önceki aya göre (aylık) domates işlem miktar endeksi, mayıs ayında yüzde 8,14 artış gösterirken, işlem fiyatı endeksi aylık yüzde -17,79 azaldı. Son 4 yılın mayıs ayları endekslerinde miktarda ortalama artış ve fiyatta ise en sınırlı düşüş yaşandı.

Bir önceki aya göre (aylık) sebze işlem miktar endeksi, mayıs ayında yüzde 25,38 artarken, işlem fiyat endeksi aylık yüzde -42,41 azaldı.

Son 4 yılın Mayıs ayları dikkate alındığında sebze miktar ve fiyat endekslerindeki aylık değişimler ortalama civarında gerçekleşti.