Deprem birçok üründe rekolteyi vuracak

İbrahim EKİNCİ

Deprem illeri Türkiye meyve üretiminin yüzde 17’sini gerçekleştiriyor. Malatya kayısı üretiminin, Gaziantep adıyla anılan Antep fıstığının başkenti, üretim merkezi. Hatay Türkiye’de en fazla mandalina üretimi yapılan il, erikte ise Türkiye’nin ikinci büyük üreticisi. Kahramanmaraş, cevizde en önde gelen iller arasında. Türkiye tütün üretiminde Adıyaman ilk sırada. Önlem alınmaz, tarım üretimi bir an önce ayağa kaldırılmazsa, sezonda, özellikle bazı meyve türlerinde rekolte ciddi ölçüde düşecek, fiyatlar yükselecek, gıda sanayi tedarik sıkıntısı çekecek. Deprem nedeniyle büyük zarar gören illerde tarım daha çok küçük aile işletmelerinde, köylerde yapıldığı için, deprem etkisi sanayi ile kıyaslanamayacak ölçüde derin. Durum, hayvancılık alanında da farklı değil. Ancak hayvancılık tarafının gördüğü zarara birçok kez dikkat çekilmesine karşın tarla, bağ, bahçe tarımı yönünden ortaya çıkan riskler de ciddi boyutta.

Bölgenin payı meyvelerde yüzde 17’ye ulaşıyor

TÜİK’in 2022 yılı verilerine göre depremden en çok etkilenen 7 ilin Türkiye toplam tarım alanı içindeki payı yüzde 7 civarında. Ancak ürün yönünden payı sebzelerde yüzde 8,7, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde yüzde 16,9’a ulaşıyor. Hatay 4 üründe Türkiye’nin en büyük üreticisi, iki üründe ikinci büyük üretici. Malatya, kayısı üretiminde sadece Türkiye’nin değil dünyanın en önde gelen üreticisi. Bu üründen yılda 400 milyon dolara yakın ihracat geliri sağlanıyor. Malatya için “Kayısı göçük altında TMO devreye girsin kayısı alsın” çağrıları yapıldı. Kahramanmaraş ve Gaziantep, (her biri 3,5 milyon dekar) tarımsal alan bakımından en büyük tarım kentleri içinde. Bölge illeri pamuk ve diğer birçok tarımsal üründe önde geliyor. Kahramanmaraş, buğday, kırmızıbiber, çerezlik ayçiçeği, üzüm, ceviz ve kayısı üretiminde önemli bir bölge. Ceviz üretiminde en önde gelen il. Çayır, mera ve yayla bakımından çok zengin olan Kahramanmaraş’ta besicilik faaliyetleri de gelişmiş durumda. 30 bin civarında arı kovanı bulunan Kahramanmaraş, Binboğa balı ile de ünlü.

Hatay birçok meyve ve sebzede ilk sırada

2018 tarihli bir akademik çalışmaya göre Hatay, bitkisel üretimde toplam maydanoz, erik, pazı, turunçgiller, marul, havuç, kabak, bezelye, bamya, pamuk, havuç, nane, patlıcan, zeytin, sarımsak, soğan, şalgam, yenidünya ve Trabzon hurması gibi ürünlerde Türkiye genelinde ilk sıralarda yer alıyor. Türkiye’de toplam tarım alanları içinde meyvelik alanın payı yüzde 14,04 iken bu değer Hatay ilinde yüzde 35,43 düzeyinde. Bu alanın 51 bin 841 ha’lık kısmını zeytin alanları oluşturuyor. İlde üretim yapılan sebze alanlarının toplamdaki payı ülke ortalamasının yaklaşık 3 katı üzerinde. MTSO resmi internet sitesindeki bilgilere göre, Malatya’da bitkisel üretim, ağırlıklı olarak kayısıya dayalı. Yıllık ortalama kuru kayısı üretimi 80 ile 100 bin ton civarında. Dünya kuru kayısı piyasasının yüzde 90’ı Türkiye’ye ait. Bunun da yüzde 70’i Malatya’dan karşılanıyor. 2021 yılı itibariyle Malatya yaş kayısı rekoltesi 391 bin ton, kuru kayısı rekoltesi 86 bin ton düzeyinde gerçekleşti. 2021 yılında ihraç edilen Türkiye kuru kayısı miktarı 90 bin ton, elde edilen gelir ise 348 milyon dolardı. Adıyaman tütün üretiminde birinci sırada. İl, Antep Fıstığı, (20 bin tondan fazla üretimi var) nohut, sarımsak üretiminde de önemli paya sahip.

TZOB: Tarımsal GSYH’nin yüzde 15,1’i afet bölgesinden karşılanıyor

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, bölgenin tarım üretimi içindeki payına ilişkin yaptığı açıklamada şunları belirtmişti: “Ülkemizde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın yüzde 9,1’i, tarımsal Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın ise yüzde 15,1’i afet bölgesinden karşılanıyor. TÜİK verilerine göre 2022 yılında 23,8 milyon hektar tarım alanının 3,8 milyon hektarı 11 ilimizde bulunuyor ve bu toplam tarım alanlarımızın yüzde 16,1’ine tekabül ediyor. TÜİK verilerine göre 2021 yılında ülkemizin bitkisel üretim değeri 306,3 milyar iken bölgenin bu değere katkısı 64,1 milyar lira ile yüzde 20,9 gibi bir oranla toplam bitkisel üretim değerinin beşte birinden fazlasına karşılık geliyor. Antep fıstığının yüzde 82,7’si, pamuğun yüzde 72,7’si, narenciyenin yüzde 57,5’i, mısır ve bademin yüzde 33’ü, buğdayın yüzde 19’u ve zeytinin yüzde 16’sı bölgede üretiliyor. Hatay, Türkiye pamuk üretiminin yüzde 8,6’sını tek başına sağlıyor. Hatay, mısırda Türkiye üretiminin yüzde 2’sini üretirken, Kahramanmaraş’tan yüzde 3’ü temin ediliyor. Türkiye badem üretiminin yüzde 33’ünün sağlandığı bölgede, bu üretimin yüzde 17,8’i Adıyaman’dan karşılanmaktadır. Bölge, Türkiye Antep fıstığı üretiminden yüzde 82,7 pay alırken, Gaziantep üretimin yüzde 23,4’ünü, Adıyaman ise yüzde 11,3’ünü karşılıyor. Bölge Türkiye narenciye üretiminin yüzde 57,5’ini sağlarken, Hatay bu üretimin yüzde 20,8’ini tek başına gerçekleştiriyor. Zeytin üretiminde Türkiye’nin yüzde 16’sını gerçekleştiren bölgede Hatay, Türkiye zeytin üretiminden yüzde 4 pay alıyor. Bölgede büyükbaş hayvan sayısı Türkiye toplam sığır varlığının yüzde 12’sini ve küçükbaş hayvan varlığının yüzde 18’ini teşkil ediyor.”