Ayçiçeği ithalatında 15 günde ikinci kez vergi indirimi yapıldı

Ali Ekber YILDIRIM

Ayçiçeği üretiminde kendine yeterli olamayan Türkiye, ithalat için 15 günde ikinci kez vergi indirimi yaptı. Ham ayçiçeği yağında uygulanan gümrük vergisi 3 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 1 Şubat'tan 30 Haziran 2020'ye kadar geçerli olmak üzere yüzde 36'dan yüzde 30'a düşürüldü.

Aradan sadece 15 gün geçtikten sonra ithalatta ikinci kez vergi indirimi sağlayan yeni bir karar yayınlandı. 18 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile ham yağ için uygulanan gümrük vergisi 31 Mayıs 2020'ye kadar (bu tarih dahil) yüzde 30'dan yüzde18'e düşürüldü. 1 Haziran-30 Haziran 2020(bu tarihler dahil) tarihleri arasında ham yağ gümrük vergisi yüzde 30 olacak. Ham yağ ithalatındaki gümrük vergisi 30 Haziran'dan sonra yüzde 36 olarak uygulanmaya devam edilecek. Kosova'dan yapılacak ham yağ ithalatında gümrük vergisi sıfır olacak.

Ayçiçeği tohumunda vergi yüzde 9'a düşürüldü

Cumhurbaşkanlığının 18 Nisan tarihli kararı ile ayçiçeği tohumunda yüzde 13 olan gümrük vergisi yüzde 9'a indirildi. Karara göre, ayçiçeği tohumunda 31 Mayıs 2020 tarihine kadar (bu tarih dahil) gümrük vergisi yüzde 9 olarak uygulanacak. 1-30 Haziran 2020 (bu tarihler dahil) döneminde ise vergi yüzde 13 olacak. Bosna Hersek ve Kosova'dan yapılacak ayçiçeği tohum ithalatında gümrük vergisi sıfır olacak.

İthalatta vergi indirimi nasıl yansıyacak?

Resmi Gazete'de yayınlanan vergi indirimi kararı ile ayçiçeği tohumu ve ham ayçiçeği yağı ithalatının daha ucuza yapılması ve tüketicinin korunması hedefleniyor. Ancak, piyasaları yakından izleyen ayçiçeği tohumu ve ham yağ satıcıları, Türkiye'nin vergi indiriminden sonra aynı oranlarda fiyat artırıyor. Bu nedenle vergi indirimi Türkiye'den çok bu ürünleri satan ülkelere avantaj sağlıyor.

Ayrıca, küçük ölçekli işletmelerin dışarıdan yağ veya tohum ithal etmeleri kolay değil. Bu nedenle alınan vergi indirimi kararları daha çok büyük işletmelere, ithalat yapanlara yarayacak.

Fiyat artışı önlenebilir mi?

Vergi indirimi ile iç piyasada ayçiçeği yağı ve ayçiçeği küspe fiyatlarının düşürülmesi hedeflense de, uygulamada genellikle böyle bir indirim ne yazık ki olmuyor. Yeni düzenleme çerçevesinde pazartesiden itibaren yeni fiyatlar belirlenecek. Yılbaşından önce ayçiçeği tohumunun tonu 330 dolardı. Bugün 425 dolar. Ham ayçiçeği yağın tonu ise 650 dolardan 750 dolara ulaştı. Ayçiçeği küspesinin tonu 1350 liradan 1450 liraya çıktı. Yapılan vergi indirimleri ile iç piyasada bu fiyatların düşmesi pek beklenmiyor. Çünkü satıcı ülkeler indirilen vergi oranı kadar ürün fiyatını artırıyor.

AB itiraz etti, Romanya ihracat yasağını kaldırdı

Ayçiçeği tohumu ve ham yağ ihracatına yasak getiren Romanya, Avrupa Birliği'nin karşı çıkması ile bu karardan vazgeçmek zorunda kaldı. Romanya Hükümeti, 10 Nisan'da aldığı karar ile ayçiçeği tohumu ve ham yağ ihracatına yasak getirmişti. Avrupa Birliği, Romanya'nın tek taraflı olarak bu kararı alamayacağını belirterek itiraz etti. Bu itiraz üzerine Romanya geri adım atmak zorunda kaldı. Rusya ve Kazakistan'ın ayçiçeği tohum ihracatı yasağı sürüyor. Ham yağ ihracatına ise bu iki ülkenin kısıtlaması yok.

Üretici ayçiçeği ekimine başladı

Türkiye'de ayçiçeği ekimi Çukurova'da başladı. Önümüzdeki günlerde diğer bölgelerde de ekim başlayacak. İthalat yerine üretimin desteklenmesini isteyen çiftçiler, önümüzdeki dönemde tarım ve gıda üretiminin çok daha önem kazanacağını bu nedenle bütün zorluklara rağmen üretime devam edeceklerini söylüyor.

Tek seçenek üretimi artırmak

Uzun yıllardan beri yağlı tohum üretimini artırmak gerektiği herkes tarafından dile getiriliyor. Ancak uygulanan politikalarla bu artış sağlanamıyor. İthalatta yapılan vergi indirimi ile başka ülkelerin çiftçilerine ve ithalat yapanlara sağlanan destek Türkiye'deki çiftçiye verilse üretim artırılabilir ve dışa bağımlılık sona erdirilebilir.

İpsala Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Girgin, stratejik ürünleri tespit ederek üretimi artırıcı politikalar uygulanması gerektiğini belirterek şu değerlendirmeyi yaptı: "Üretimi planlamak ve artırmak zorundayız.Geçmişte bir çok yanlış yapıldı. Artık oraya takılıp kalmak yerine, ülke olarak stratejik ürünlerimizi belirleyelim ve üretimi artırmak için çalışalım. Koronavirüs nedeniyle yaşananlar ortada. Ayçiçeği tohumunun ithalat fiyatı ton başına 330 dolardan 425 dolara geldi. Buğdayda fiyat 180 dolardan 240 dolara yükseldi. Bu aradaki farkı kendi çiftçimize destek olarak ödesek ve üretimi artırsak hem kaynaklarımız içerde kalır hem çiftçi kazanır. Vergi indirimleri ile başka ülkelerin çiftçisine ödeyeceğimiz parayı kendi çiftçimize destek olarak verelim. Dışa bağımlılıktan kurtulmak için üretimi artırmaktan başka seçeneğimiz yok."