Zam korkusu satışları yüzde 30 artırdı

Yener KARADENİZ

Enerji, hammadde ve lojistik gibi maliyetlerin yanı sıra son olarak kurda yaşanan hızlı yükseliş, perakende sektöründe hareketliliğe neden oldu. Son ürün fiyatlarına zam yansıyacağı beklentisine giren tüketicilerin ihtiyaçlarını öne çekmesi, teknolojiden hazır giyime, mobilyadan tüketici elektroniğine kadar birçok alanda satışların son birkaç haftada yüzde 25-30’dan fazla artmasına yol açtı. Sektör temsilcileri, yakın zamanda stok sorunu yaşanabileceği uyarısında bulundu.

Özellikle kurda yaşanan artışın mutlaka ürün fiyatlarına yansıyacağını belirten Zincir Markalar Derneği (ZMD) Başkanı Serhan Tınastepe, ithal ürünlerde bire bir yerli üründe ise kısmi fiyat artışı yaşanacağını kaydetti. Türkiye’de üretilen televizyondan buzdolabına kadar tüketici elektroniğinin önemli bir kısmında ithal girdinin önemli yer tuttuğunu dile getiren Tınastepe, “Türkiye’nin yan sanayisi ile birlikte büyük bir sanayi ekosistemi var. Ama enerjiden hammaddeye kadar birçok girdi dövize endeksli. Haliyle dövizde yaşanan artış hem yerli hem de ithal ürünleri ciddi derecede etkileyecek. Tabii bu fiyat değişimlerinden etkilenmemek için tüketiciler de özellikle tüketici elektroniği ürünlerine daha fazla ilgi duymaya başladı. Ama talep geçen yıllardaki kadar yüksek değil” dedi.

2018 kur krizini hatırlatan Tınastepe, “O dönemde kur çok hızlı bir şekilde yukarı çıkmıştı. Bunun fiyatlara yansıyacağı beklentisi ile özellikle tüketici elektroniğine, teknoloji ürünlerine büyük bir talep olmuştu. Satışlar like for like’ta yüzde 70-80’e varan oranlarda artmış, ürün yetiştirmekte, mağazalarda servis vermekte zorluk çektiğimiz bir dönem yaşamıştık. Şimdi o kadar büyük bir talep yok. Yüzde 25 civarında bir artıştan bahsedebiliriz” dedi.

“Talebi karşılayacak stok yok”

Talebin 2018’e göre daha düşük kalmasının asıl sebebinin ise alım gücünde yaşanan gerilemenin olduğuna dikkat çeken Tınastepe şunları söyledi: “İnsanlar artık öncelikli, erteleyemeyecekleri harcamalara yoğunlaştılar. Talep olsa da şu anda bu talebi tam olarak karşılayabileceğimiz ürün stoku da yok elimizde. Bu ay Black Friday var. Markalar kampanyaya çıkacak ürün bulmakta zorluk çekiyor. Çip krizi, tedarik zincirinin aksaması, Çin’de yaşanan problemler, nakliye, navlun maliyetleri ve salgında yaşanan talep dengesizliği ürün stoklarını ciddi şekilde etkiledi.”

Kurda yaşanan artışın bazı ürünlerde anlık yansıdığını dile getiren Tınastepe, “Ortalamada herkes 8,5’e göre ayarlamasını yapmıştı, muhtemelen önümüzdeki kısa sürede bu ayarlamalar 9,5-10’a çıkacak. Bu da yüzde 15 zam anlamına geliyor” şeklinde konuştu.

“Beklenti enflasyonu her aşamada”

Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, sadece teknoloji değil, tüm kategorilerde artan taleple karşı karşıya kaldıklarını anlattı. Üretimin her aşamasında beklenti enflasyonu olduğuna dikkat çeken Öncel, tüketicilerin de bu kapsamda enerjiden hammaddeye, nakliyeden kurda yaşanan artışa kadar tüm maliyetlerin son ürün fiyatlarına zam olarak yansıyacağı beklentisi ile tüketime yöneldiğini kaydetti. Bu kapsamda “zam gelmeden alayım” telaşına girildiğini ifade eden Öncel, şöyle devam etti: “Bunların nedeni beklenti enflasyonu. Örneğin biz imalatçıya sipariş veriyoruz, imalatçı üretim aşamasında kurun ya da hammadde fiyatının artacağı beklentisi ile üretim aşamasında fiyat artırmaya çalışıyor. Ya da marka, yeni siparişte üretim maliyetlerinin artacağı düşüncesi ile ürünün fiyatını artırıyor. Bu da artık fiyatları suni olarak şişirmeye başlıyor. Bu davranış şeklinin kırılması lazım ve bunu kırmanın yolu da üretimde sıkıntı yaşadığımız hammadde ve ara mallarda gümrük vergisinin geçici olarak askıya alınmasından, sıfırlanmasından geçiyor.”

“Yeni stoklar zamlı gelecek”

Türkiye’de hizmet veren 441 AVM’yi temsil eden Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hüseyin Altaş ise son haftalarda AVM’lerin giriş sayısında önemli oranda artış yaşandığını, bunun sebebinin de zam beklentisi olduğunu kaydetti. Avrupakent Gayrimenkul Geliştirme Genel Müdürü Muhsin Erkoç da özellikle elektronik ve mobilyada bu durumu gözlemlediklerini, teknoloji ile mobilya mağazalarında kapı girişlerinin bu kapsamda yüzde 20 arttığını anlattı. Yakın dönemde stok sorunu yaşanabileceğini ve yeni stoklarda fiyatların da önemli oranda artacağını belirten Erkoç, “Bu da enflasyonu ciddi şekilde tetikleyebilir. Bu sadece elektronik de değil giyimde ayakkabıda beyaz eşyada da bekliyoruz. Bu sefer daha kontrol edilemez olabilir” diye konuştu.