Pandemide havacılık ve savunmanın gardı düştü

Mehmet KAYA

Savunma ve Havacılık Sanayii İmalatçılar Derneği (SASAD) tarafından hazırlanan ve sektöre yönelik en kapsamlı verilerin anket yoluyla derlendiği Savunma ve Havacılık Performans Raporu’nun 2020 yılı sonuçları gecikmeyle açıklandı. Raporda, ölçülen hemen hemen bütün parametrelerde gerileme yaşandığı gözlendi. Raporda da bu unsura dikkat çekilerek, salgın yılında oluşan bu durumun aşılması için sektöre desteğin sürmesi, yeni pazarlar bulunması ve mevcut pazarlarda gücün korunması gerekliliğine vurgu yapıldı. Salgın yılında savunma ve havacılık sanayiinde artış yaşanan tek parametre, yüzde 5,14 artış gösteren istihdam oldu. Sektörün istihdamı 2020’de 77 bin 566 kişiye ulaştı.

Ciro geriledi, dış ticaret fazlası verildi

Rapora göre, sektörün cirosu 2020’de bir önceki yıla göre yüzde 18,64 oranında gerileyerek 8 milyar 855.8 milyon dolara geriledi. Yurtdışına mal ve hizmet satışlarından oluşan yurt dışı satış gelirleri ise yüzde 26,16 oranında gerileyerek 2 milyar 265.8 milyon dolara düştü. İthalatta yaşanan yüzde 30,02’lik düşüşle 2 milyar 161.2 milyon dolar gerçekleşme oldu. Böylece, salgın yılında ihracat fazlası veren bir sektör oluştu. Sektörün Ar-Ge harcamaları ise yüzde 25,79 oranında gerileyerek 1 milyar 240.8 milyon dolar oldu.

En yüksek düşüş yeni siparişlerde

2020 yılında savunma sanayiine verilen yeni siparişlerde yüzde 42 gerileme oldu. 2019’da 10.7 milyar dolarlık yeni sipariş alan firmalar, 2020’de 6 milyar 175 milyon dolarlık yeni sipariş aldı. Yeni siparişlerin yüzde 54’ü yurt içinden verilirken, yüzde 16’sı ABD’den, yüzde 21’i diğer ülkelerden, yüzde 8’i ise Avrupa’dan geldi.

En fazla ciro kara araçlarında

Rapora göre önceki yıllarda olduğu gibi en fazla ciro kara araçlarından elde edildi. Bu kategorideki ciro, toplam cironun yüzde 29,06’sını oluşturdu. Diğer büyük pay alan ürün kategorileri sırasıyla; yüzde 22,08 ile askeri havacılık, yüzde 14,95 ile sivil havacılık, yüzde 9,65 ile füze-silah-mühimmat, yüzde 7,6 ile denizcilik, yüzde 7,18 ile bakım-onarım-teknik (MRO), yüzde 3,7 ile güvenlik ve yüzde 5,47 ile diğerlerinden oluştu.

Toplamda 6 milyar 490 milyon dolar olan yurt içi satışların yüzde 84,1’i (5 milyar 456 milyon dolar) nihai kullanıcıya, 1 milyar 34 milyon doları ise sanayiciye (B2B) satışlardan oluştu. Toplamda 2 milyar 366 milyon dolar olan yurtdışı satışların ise yüzde 66,6’sı, (1 milyar 576 milyon dolar) nihai kullanıcıya, 790 milyon doları ise sanayiciye (B2B) satışlardan oluştu.

Yurt dışı satışlarda lider havacılıkta

Yurt dışına mal ve hizmet satışlarından oluşan yurt dışı satışlarda, sivil havacılık 655 milyon dolar ve yüzde 28,92 payla en fazla satılan ürün grubu oldu. Bunu sırasıyla, kara araçları 504 milyon dolar (yüzde 22,25), askeri havacılık 408 milyon dolar (yüzde 18), füze-silah-mühimmat 274 milyon dolar (yüzde 12,09), deniz 236 milyon dolar (yüzde 10,42) izledi.

SASAD ile Savunma Sanayii İhracatçıları Birliği’nin (SSİB) yurt dışı satış metodolojisi farklılığı bulunuyor. Raporda, ikinci el iş jeti vb. satışlarının ihracat kaydı olarak görülmesi nedeniyle SSİB’in daha yüksek ihracat seviyesi olduğu belirtiliyor. Bölgesel satışların kırılımı ise SSİB kayıtlarından görülebiliyor. Buna göre, SSİB kayıtları bazlı ihracatın yüzde 26,76’sı ABD’ye, yüzde 16,19’u Avrupa’ya, yüzde 56,47’si ise diğer ülkelere gerçekleşti. ABD’ye satışların yüzde 52’si, diğer ülkelere yapılan satışların yüzde 83’ü nihai kullanıcıya yapılan satışlardan oluşurken, Avrupa’ya satışların yüzde 76’sı sanayiciye yapıldı. Türk firmaların Avrupa’daki firmaların ağırlıklı olarak tedarikçisi olduğu gözlendi.