Kriz masasında ‘B planı’ hazırlığı
Rusya-Ukrayna savaşı sonrası bazı parçaları tedarik edemediği için üretimleri aksayan küresel otomotiv devleri, kriz masaları oluşturdu. Sürecin uzayacağı endişesiyle tedarikte alternatif çözüm arayışları başladı. OSD üyeleri de olası risk senaryoları üzerinde çalışıyor. Savaş, pazardaki otomobil arzı sıkıntısını da büyütebilir.
Aysel YÜCEL
Küresel otomotiv sektöründe Rusya-Ukrayna savaşının etkileri derinleşiyor. Bu ülkelerden parça tedarik edemeyen küresel otomotiv üreticileri, krizi yönetmek için ekipler kurmaya başladı. Sürecin uzayacağı endişesiyle tedarikte alternatif çözüm arayışına girildi. Türk otomotiv sanayisi de gelişmeleri endişeyle takip ederken, OSD üyeleri de olası risk senaryolar üzerinde çalışıyor.
Ukrayna’da yaşanan savaş, otomotiv sektörünü birkaç farklı açıdan etkiliyor. Ukrayna ve Rusya’nın küresel otomotiv sektöründe iki önemli tedarikçi ülke olması, üretim zincirinde darboğazlar yaşanmasına, hatta bazı fabrikalarda üretimin geçici olarak durmasına neden oluyor. Diğer yandan Batı’nın yaptırımları nedeniyle VW, Skoda, BMW gibi Rusya’da üretim yapan otomotiv markalarını bu ülkedeki faaliyetlerini geçici olarak durdurdu. Ayrıca birçok otomotiv markası Rusya pazarına araç sevkiyatlarını askıya aldı. Ukrayna'daki savaşın küresel otomotiv üretiminde bir milyon adetten fazla araç kaybına neden olabileceği öngörülüyor.
Rusya-Ukrayna savaşından en fazla etkilenen otomotiv markalarından biri de Alman Volkswagen (VW) oldu. Dünyanın en çok otomobil satan markalarından biri olan VW, Ukrayna’daki savaş nedeniyle, Zwickau ve Dresden’deki fabrikalarındaki araç üretimini geçici süreyle durdurdu. VW AG Satın Almadan Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi Murat Aksel, savaşın ticari faaliyetleri üzerindeki potansiyel etkisini sürekli olarak izlemek için bir kriz ekibi kurduklarını açıkladı. Diğer birçok markada kriz süreci yönetmek için kriz masaları kurulmuş durumda. Aksel ayrıca, Ukrayna’daki tedarikçilerinin savaşa rağmen mümkün olduğu ölçüde üretime devam etmeye çalıştığını belirterek, Ukrayna'daki insanlara ve şirketlere yardımcı olmak için çalıştıklarını söyledi.
Savaş nedeniyle küresel otomotiv fabrikalarında üretimde yaşanan darboğazların, Türkiye’de uzun süredir devam eden arz sorununu daha da derinleştirebileceği öngörülüyor. Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD) Başkanı Ali Bilaloğlu, geçen hafta yaptığı açıklamada arz tarafı da halen çok sıkışık olduğunu belirterek, “Bir sürü marka azalmış olan talebe bile cevap veremiyor halen. Rusya krizi arz tarafındaki sorunu büyütecek. Gerek Rusya’da gerek Ukrayna ciddi araç üretim ve yan sanayi tesisleri bulunuyor. Oradan gelmesi gerek ürünlerin eksikliği tedarik zincirlerini etkileyecek” diye konuşmuştu.
Passat da etkilenecek
Volkswagen Binek Araç Genel Müdürü Gino Bottaro da konuyla ilgili açıklama yaparak, Dresden fabrikasında üretimin durmasının Türkiye’yi de etkileyebileceğini belirterek, “En büyük problemimiz VW Tiguan ve VW Passat. Zwickau sadece EV üretiyor, oradan etkilenmiyoruz ama Dresden’den dolayı etkileniyoruz. SUV’lar ise İspanya’dan geliyor, o açıdan daha rahat. Bundan sonra ne kadar etkileniriz bilemiyorum” dedi.
Rusya’ya gönderilmeyen araç Türkiye’ye gelir mi?
Savaş sonrası gündeme gelen konulardan biri de Batı’nın yaptırımları nedeniyle Rusya pazarına ihracatı askıya alınan araçların Türkiye’ye gelme ihtimalinin olup olmadığı. Ancak bu pek mümkün görünmüyor. Gino Bottaro, bu konuda da açıklama yaparak, “Rusya’ya giden araçlar bizim pazarımız için uygun değil. Yazılım dilinden sticker’lara kadar her şey farklı. Ancak, bu iş uzun sürerse üretim slot’ları bize kayabilir. Daha fazla araç alabiliriz” dedi.
Yüce Auto Skoda Genel Müdürü Zafer Başar da DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, bazı motorların üretiminde aksamalar olacağı hakkında üretici tarafından bilgilendirildiklerine dikkat çekerek, şu bilgileri verdi:
“Skoda markasının Rusya’da üretilen Karoq, Octavia, Kodiaq modelleri mevcut. Bu araçlar yalnızca Rusya pazarı için üretiliyor ve Avrupa’da sunulmuyor. Türkiye’ye gelen tüm Škoda’lar, diğer tüm Avrupa pazarlarında olduğu gibi Çek Cumhuriyeti’nde üretiliyor. Diğer taraftan global bir üretici olarak Škoda, dünyanın her yerinden parça tedariki yapıyor. Halihazırda Rusya’dan temin edilen parçaların, üretimde darboğaz oluşturduğuna ilişkin bir bilgi tarafımıza ulaşmadı. Ancak Ukrayna’dan tedarik edilen parçalardan dolayı bazı motorların üretiminde aksamalar olacağı hakkında üreticimiz tarafından bilgilendirildik. Bu aksamanın alternatif tedarikçi kanallarıyla çözümüne çalışıldığı gelen bilgiler arasında yer alıyor. Bu süre zarfında Türkiye pazarına uygun alternatif motorların siparişlerine devam ederek sürecin geride kalmasını bekliyoruz.”
Emtiada fiyat artışı ve arz sorunu endişesi
Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliğinden (OİB) verilerine göre; 2021 yılında Türkiye’nin toplam otomotiv ihracatı 29.3 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Geçen yıl Rusya’ya 705 milyon dolarlık otomotiv ihracatı yapıldı. Bunun 625 milyon dolarını tedarik sanayisi oluşturdu. Ukrayna’ya 2021’de 220 milyon dolarlık otomotiv ihracatı gerçekleşti. Sektör temsilcileri, savaşın Türk otomotiv sanayisine direkt etkisinden çok dolaylı etkileri olacağını belirtiyor. Otomotiv sektöründe kullanılan alüminyum, paladyum, nikel, lityum, çelik gibi kritik metallerde yaşanan fiyat artışlarının yanı sıra enerji maliyetlerinde yaşanan artış da küresel otomotiv sektörünün üretimini ve kar marjlarını baskılayacak. Diğer yandan, Türkiye’nin en önemli ihracat pazarı AB’de savaş kaynaklı talep daralması da sektörü endişelendiren bir diğer konu.
OSD, olası senaryolar üzerinde aksiyon planları oluşturuyor
Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Başkanı Haydar Yenigün, OSD üyeleri olarak gelişmeleri yakından ve üzülerek takip ettiklerini ifade ederek, “Yaşanan sürecin sanayimiz üzerindeki etkisi ilerleyen dönemde daha belirgin hale gelecek olmakla birlikte, tüm bu riskler ve olası senaryolar üzerinde aksiyon planlarımızı oluşturmaya devam ediyoruz. Öncelikli temennimiz en kısa sürede barış ortamının sağlanması” dedi. Çok katmanlı ve kompleks bir tedarik zinciri yapısına sahip olan otomotiv sanayisinin Rusya’dan ithalat hacmini net olarak ölçümlemenin mümkün olmadığını ifade eden Yenigün, şu bilgileri verdi:
“TÜİK verilerine göre 2021 yılında Rusya’dan ithal edilen motorlu kara taşıtlarının karoserileri ile aksam ve parçalarının değeri 9 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Ancak hammadde ve enerji açısından önemli bir ihracatçı konumunda olan Rusya’nın otomotiv ana sanayiine dolaylı ihracatının çok daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Öte yandan Rusya, dünyanın önemli doğalgaz rezervlerine sahip olması sebebiyle küresel enerji piyasasının önemli bir oyuncusu. İçinden geçilen sürecin enerji piyasası üzerine ve dolayısıyla sanayiciye de etkisi olabilecek.”
Türkiye, tedarikte Ukrayna ve Rusya’ya alternatif olabilir mi?
Bazı küresel otomotiv üreticileri, savaşın uzaması ihtimaline karşı Ukrayna ve Rusya’ya alternatif tedarikçi arayışına girdi. Peki, Türkiye belli otomotiv parçaları için bu ülkelere alternatif olabilir mi? TOBB Otomotiv Tedarik Sanayi Meclis Başkanı Alper Kanca, konuya yönelik şu açıklamayı yaptı:
“Eğer 1-2 hafta içerisinde savaş bir şekilde sona ererse, küresel otomotiv tedarik zincirinde daha az radikal değişiklikler olur. Ama bu sürenin daha fazla uzayacağı düşünülürse, Rusya’dan temin edilen bazı özel hammadde cinslerinin tedariki, bölgedeki lojistik sorunlarının çözümü ve ambargolarla yasaklanmış ürünlerin başka şekilde temini gibi konularda ciddi ciddi alternatifl er aramaya başlarlar. Şu anda henüz kimse hasarın ne kadar derine ineceğini ne kadar yayılacağını kestiremiyor. Kısacası, süre uzadıkça, hiç beklemediğimiz etkileri görmeye başlayacağız. Avrupalılar şaşkın, hazırlıksız. Şu anda önce ne olduğunu anlamaya, sonra da kısa vadeli ne sorunlarla karşılaşacaklarını kestirmeye çalışıyorlar. Tedarik kanallarını Türkiye gibi şu anda riskli bölgeye yakın bir ülkeye kaydırmak isterler mi? Pek ihtimal vermiyorum.”
Toyota Türkiye'de üretime 'çip' molası
Sektör temsilcileri, Rusya-Ukrayna geriliminden bağımsız olarak otomotiv sektörünü uzun bir süredir meşgul eden çip krizi ve hammadde fiyatlarındaki artışın hala gündemdeki yerini ve önemini koruduğuna dikkat çekiyor. Toyota da çip krizi nedeniyle bu hafta üretime ara veriyor. Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye AŞ, yazılı olarak yaptığı açıklamada; önceden planlandığı üzere 07 – 12 Mart tarihleri arasında yarı iletken parça problemi sebebiyle üretime ara verileceğini duyurdu. Otomotivcilerin en büyük endişelerinden biri de Rusya’nın, Batı’nın yaptırımlarına karşılık olarak çip üretiminde kullanılan paladyum ve neon gazının tedarikini kısıtlaması ya da fiyatlarını artırması. Bu durumun çip krizini daha da derinleştirmesinden endişe ediliyor.
