Konteyner elleçlemede 7 yıl sonra ilk daralma

Aysel YÜCEL - SEYİR DEFTERİ

Küresel ekonomideki daralma paralelinde ticaretin yüzde 80’den fazlasının taşındığı denizyolunda mal hareketinde yavaşlama hızlanırken, Türk limanlarında elleçlenen yük miktarındaki kayıp da artıyor. Limanlarda yük bazında en fazla düşüş küresel ticaretin önemli barometrelerinden olan konteyner segmentinde oldu. Son yıllarda üst üste çift haneli büyüme sağlayan konteyner limanları, 7 yıl sonra ilk defa yılı daralmayla kapatacak. Denizcilik Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, kasım ayında geçen yılın aynı dönemine göre, Türkiye’nin limanlarında elleçlenen toplam yük tonajında yaklaşık yüzde 1.5’lik bir düşüş olurken, konteynerde ise kasım ayında TEU bazında yüzde 10’un üzerinde bir kayıp yaşandı. Konteynerde özellikle temmuz ayından bu yana kayıp yaşanıyor. Böylece, yılın 11 ayında toplam yükte yüzde 4’lük artış olurken, konteyenrde TEU bazında 1.6’lık kayıp gerçekleşti. Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Başkanı Aydın Erdemir, küresel ekonomideki gidişattan en fazla etkilenen segmentin konteyner olduğunu hatırlatarak, “Türk limanlarında son yıllarda artış eğiliminde olan konteyner elleçleme miktarı, küresel ekonomideki yavaşlama ve resesyona bağlı olarak bu yılı daralma ile kapatacak” dedi. Kocaeli Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Soner Esmer de yılsonu elleçleme öngörülerini paylaşarak, “11 aylık veriler ışığında, limanlarımızda 2022 yılının toplam yükte yüzde 4 civarında artışla 545 milyon tonun altında kalacağını öngörüyoruz. Konteyner elleçleme miktarının ise yılı yüzde 2 civarında düşüşle 12,4 milyon TEU seviyelerinde tamamlamasını bekliyoruz. Çünkü aralıkta da düşüş sürüyor. En son 2015'te konteyner elleçleme miktarında yıl daralmayla kapanmıştı” dedi.

En büyük kayıp transitte

Kasım ayında en büyük daralma Türk limanlarının en önemli gelir kapılarından olan transit taşımalarda gerçekleşti. Transit taşımalarda kasım ayındaki düşüş yüzde 34 oldu. Prof. Soner Esmer, Türk limanlarının konteyner taşımacılığında transit yüke bağımlı olmasının olumsuz sonuçlarına vurgu yaparak, “Mayıs ayında başlayan transit yük elleçlemelerindeki düşüş, kasımda yüzde 34 oranında sürdü. Uzun yıllardır limanlarımızda işlem gören her 4 konteynerden 1’inin transit konteyner olduğu dikkate alındığında bu yük tipi üzerine kurgulanan stratejilerin ne kadar kırılgan olduğu görüldü. Limancılık sektöründeki gelişimin ülke sanayisine ve üretimine dayandırmanın önemi bir kez daha anlaşıldı” diye konuştu.

Sıvı yükte büyüme yavaşladı

Kasım ayı verilerinde dikkat çeken bir diğer nokta ise toplam yükteki daralmanın önüne geçen sıvı yük elleçleme miktarındaki artışın hız kesmesi oldu. Rusya-Ukrayna savaşının ardından Türkiye’den LNG çıkışının arttığını artarken, Socar’ın Star Rafineri yatırımı da petrol ürünleri elleçlemesinde rekor artışlara neden olmuştu. Ocak-Kasım döneminde sıvı dökme yüklerdeki artış yüzde 15 olurken, kasım ayı özelinde ise bu oran sadece 6.6 olarak gerçekleşti. Bu düşüşte petrol ve petrol ihracatındaki yükselişin hız kesmesi etkili oldu.

Konteyner navlunu 41 haftadır düşüyor

Olağan dönemde Noel öncesi en güçlü dönemini yaşayan denizyolu navlun endekslerinde küresel ekonomideki yavaşlamaya bağlı olarak düşüş sürüyor. Drewry Dünya Konteyner Endeksi, 41 haftadır üst üste düşüyor. Drewry’nin son raporuna göre, 40’lık konteyner navlun endeksi geçen hafta yüzde 6 düşüş göstererek, 2.138 dolara kadar geriledi. Endeks, geçen yılın aynı haftasına göre yüzde 77 geriledi. Eylül 2021'de ulaşılan 10.377 dolarlık zirvenin ise yüzde 79 altında. Şanghay – Rotterdam navlun oranları yüzde 14 düşerek 40’lık konteyner başına 1.686 dolara geriledi. Şanghay – New York spot fiyatları ise yüzde 9’luk düşüşle 40’lık konteyner başına 3 bin 993 dolara geriledi. Drewry, önümüzdeki haftalarda da düşüşün sürmesini bekliyor.

Kuru yük endeksi yeniden geriliyor

Konteynerdeki üst üste kayıpların aksine daha inişli ve çıkışlı bir seyir izleyen Baltık Kuru Yük Endeksi (Baltic Dry Index-BDI) de düşüşe geçti. Endeks bu hafta yüzde 14’e yakın kayıpla 1.324 puana kadar geriledi. Böylece BDI, 14 Kasım haftasından bu yana en düşük seviyeye gerilemiş oldu. Endeks, bu yılın en yük seviyesini 3.373 puanla 23 Mayıs’ta görmüştü. O tarihten bu yana BDI’deki kayıp yüzde 150’yi aştı. Son haftadaki düşüş özellikle capesize, panamax gemilerdeki kayıplardan kaynaklandı. Kömür ve çelik yapımında kullanılan demir cevheri gibi 150.000 tonluk kargoları taşıyan capesize'lerin ortalama günlük kazancı 500 dolardan fazla düştü. Genellikle yaklaşık 60.000 ton ila 70.000 ton arasında kömür veya tahıl yükü taşıyan Panamax'ların günlük ortalama kazançlarında da 140 dolara yakın kayıp söz konusu.