Havacılıkta iyileşme başladı, kârlı günlere dönüş 2023'te

Necmi ÇELİK

COVID-19 kısıtlamalarının tüm dünya çapında hafiflemesiyle birlikte havacılık sektörü özellikle yolcu talebi cephesinde büyük bir canlanma yaşarken,hava kargoda beklentiler büyümenin devam edeceği yönünde. THY ve Pegasus dahil toplam toplam 290 havayolu şirketini çatısı altında toplayan ve hava trafiğinin yüzde 83’ünü yöneten IATA havacılık endüstrisi için tahminlerini iyileştirdi. 2022 için zarar beklentisini 11.6 milyar dolardan 9.7 milyar dolara çekti. 2020 yılında 137.7 milyar dolar, 2021’de ise 42.1 milyar zarar açıklayan havacılık sektörü için IATA 2023 yılında sektör ortalaması olarak karlılığın yeniden yakalanacağını duyurdu. Havacılıkta dünyanın ikinci büyük oyuncusu olan ve sıfır Covid politikasını izleyen Çin’in seyahat yasaklarını ve kısıtlamaları hafifletmesiyle birlikte havacılıkta tablonun daha güçlü bir görünüm kazanacağı belirtiliyor.

Öte yandan Rusya -Ukrayna savaşı ve Rusya’ya uygulanan yaptırımların havacılık sektöründe baskılayıcı etkisi de devam ediyor. Ayrıca petrol fiyatlarındaki dalgalı yükseliş trendi hem havayoluyla seyahati hem de kargo taşıma maliyetlerini de artırıyor. Rusya hava sahasının birçok hava yolu için kapalı olması nedeniyle özellikle kargo uçakları daha uzun rotalara kullanmak zorunda kalıyor ve bu rota değişiklikleri de kargo uçaklarına ciddi bir maliyet artışı getiriyor.

"Şimdi iyimserlik zamanı"

IATA Başkanı Willie Walsh IATA’nın Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen yıllık genel kurul toplantısında yaptığı değerlendirmede yolcu talebinn yeniden canlanmasıyla birlikte gelirlerin artışa geçtiğini belirterek “ "Havayolları dayanıklıdır. İnsanlar giderek daha fazla sayıda havayoluyla seyahate başladı. Ve kargo, artan ekonomik belirsizlik zemininde iyi performans gösteriyor. Kayıplar bu yıl 9.7 milyar dolara indirilecek ve karlılık 2023 için ufukta. Maliyetler, özellikle yakıt ve bazı kilit pazarlarda bazı kalıcı kısıtlamalar konusunda hala zorluklar olsa bile şimdi iyimserlik zamanı. 2022 için zorluk, maliyetleri kontrol altında tutma çabasıyla doğrudan ilişkili. Zararlarımız azalışa geçti. Bu önemli oranda havacılık sektöründeki toparlamanın yanı sıra hava yolu şirketlerinin maliyetleri kontrol altında tutmak için yaptığı sıkı çalışmanın bir sonucudur.Endüstri daha normal üretim seviyelerine döndüğünden ve yüksek yakıt maliyetlerinin bir süre daha kalması muhtemel olduğundan, karlılık konusu sürekli maliyet kontrolüne bağlı olacaktır. Ve bu maliyet kontrolleri havalimanları ve tüm tedarikçiler dahil bütün değer zincirini kapsıyor” dedi.

Sefer sayısında 2019 düzeyine yaklaşılıyor

IATA verilerine göre sektör gelirlerinin, 2019 seviyelerinin %93,3'ü olan 782 milyar dolara (2021'de +54,5) ulaşması bekleniyor. Uçuş sayısı olarak bakıldığında da 2022'de gerçekleştirilen uçuşların, 2019 seviyelerinin (38,9 milyon uçuş) yüzde 86,9'u olan toplam 33,8 milyona çıkacağı öngörülüyor. Yolcu gelirlerinde ise bu yıl 2021'e kıyasla iki katından fazla bir artışla bu gelirlerin 239 milyar dolardan 498 milyar dolara ulaşacağı hesaplanıyor. Pandemi döneminde büyük düşüşlar yaşayan uluslarası uçuşların kazandığı yeni ivmenin de etksiyle toplam yolcu sayısında önemli bir artış sağlayacağı anlaşılıyor. IATA tarafından yapılan öngörü toplam yolcu sayısının bu yıl 3,8 milyar kişiye yükseleceğini ve yolcu kilometre gelirinin 2021'e kıyasla yüzde 97,6 artarak yüzde 82,4'e ulaşacağına işaret ediyor.

191 milyar dolar gelir, 68 milyon ton kargo

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği IATA 2022’de kargo gelirlerinin 191 milyar dolara ulaşacağını, bu rakamın 2021 yılına kıyasla 13 milyar dolarlık bir azalış olmasına karşın covid öncesi dönem olan 2019 yılında elde edilen hava kargo gelirinin (100 milyar dolar) nerdeyse iki katı düzeyine ulaşacağını öngördü. Öte yandan hava kargo yoluyla taşınan yük miktarı bu yıl rekor düzeyde bir rakama çıkacak. IATA ‘ya göre Havacılık endüstrisisinin toplamda 2022'de 68 milyon tonun üzerinde bir kargo taşıması bekleniyor.

Yakıt giderleri ilk sırada

■ Havacılıkta toplam giderlerin 796 milyar dolara yükselmesi bekleniyor. Bu, hem daha büyük operasyonları destekleme maliyetlerini hem de bazı kilit kalemlerdeki enflasyon maliyetini yansıtırken, 2021'e göre de yüzde 44'lük bir artış anlamına geliyor.

■ IATA öngörüleri bu yıl havacılıkta yakıt maliyetinin 192 milyar dolar endüstrinin en büyük maliyet kalemi olacağını gösteriyor. Geçen yıla kıyasla yakıtın toplam giderler içindeki payı yüzde 19’dan bu yıl en az yüzde 24’e çıkacak.

■ Bu öngörü Brent ham petrolünün varil başına 101,2 dolar ve jet yakıtın da 125,5 dolar olması beklenen ortalama fiyatına dayanıyor. Havayollarının 2019'da tüketilen 359 milyar litreye kıyasla 2022'de 321 milyar litre yakıt tüketmesi bekleniyor.

■ İşgücü ikinci en büyük maliyet kalemi.

■ İşgücü, havayolları için ikinci en yüksek işletme maliyeti kalemi olarak öne çıkıyor.Sektördeki doğrudan istihdamın, 2020'deki faaliyetteki önemli düşüşün etkisiyle yeniden inşa edilmesiyle 2022'de yüzde 4,3 artışla 2,7 milyona ulaşması bekleniyor. Bununla birlikte, istihdam hala 2019'daki 2,93 milyon olan toplam çalışan sayısının biraz altında bulunuyor ve bir süre bu seviyenin altında kalması bekleniyor.

Kuzey Amerika en iyi durumda

Tüm bölgelerdeki finansal performansın 2022'de 2021'e kıyasla iyileşmesi bekleniyor. Kuzey Amerika bölgesinde faaliyet gösteren havayolu şirketleri 2022'de en güçlü performans gerçekleştiren bölge ve karlılığa dönen tek bölge olacak yine. Büyük ABD iç pazarı ve Kuzey Atlantik de dahil olmak üzere uluslararası pazarların yeniden açılmasıyla desteklenen net karın 2022'de 8,8 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. Avrupa bölgesinde özellikle Rusya-Ukrayna savaşı Avrupa içindeki ve Avrupa ile Asya-Pasifi k arasındaki seyahat kalıplarını bozmaya devam edecek.Bölge 2022'de karlılığa yaklaşırken, net zarar 3.9 milyar dolar olarak tahmin ediliyor.

Asya-Pasifik havayolları için, katı ve kalıcı seyahat kısıtlamaları (özellikle Çin'de), eşit olmayan bir aşı uygulamasıyla birlikte, bölgenin bugüne kadarki toparlanmasında en temel geciktirici neden oldu.

Bu bölgede kısıtlamalar azaldıkça, seyahat talebinin hızla artması bekleniyor. 2022'deki net zararların 8,9 milyar dolara gerileyeceği tahmin ediliyor.

Ortadoğu'da, bu yıl uluslararası rotaların ve özellikle uzun mesafeli uçuşların yeniden açılması, bölgedeki havayolları için olumlu bir tablo sunacak bu yıl.

Bölge genelinde net zararların 2022'de geçen yılki 4,7 milyar dolarlık zarardan 1,9 milyar dolara düşmesi bekleniyor.