İlaç sektörü mevzuatta düzeltme bekliyor

Yasemin SALİH

İlaçta her yıl 19 Şubat gibi gerçekleşen kur üzerinden fiyat düzenlemesi, 13 Aralık akşamı yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile öne çekildi. Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, gelişmeyi sosyal medya hesabından duyurdu. “Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar”, 15 Aralık tarihinden geçerli olacak şekilde uygulamaya konuldu.

Bakan Fahrettin Koca, “Şubat ayında yapılması gereken fiyat güncellemesi erkene çekildi. Diğer adımlar da yolda. Çözeceğiz, kimse endişe etmesin” mesajıyla, uzun süredir konuyla ilgili Ankara yollarını arşınlayan ilaç sektörünün temsilcilerine umut verdi.

Bilindiği gibi ilaçta fiyat artışına ilişkin mevzuat; her yılın şubat ayında, bir önceki ocak-ocak arasındaki dönemin Euro kurunun yıllık ortalaması üzerinden yüzde 60 indirilerek yapılan bir hesaplamayla belirleniyordu. KDV iskontoları da bu hesabın içinde yer alıyordu.

İlaç sektörü özellikle kurun sıçrama yaptığı pandemi döneminde yılda bir kez yapılan bu güncellemenin tekrarlanması ve hesaplamada değişikliğe gidilmesi için taleplerde bulunuyordu.

Yılda bir kez yapılan güncelleme eczane raflarında ilaç bulunamamasına neden oluyor, her yıl yüzlerce kalem ilaçta sıkıntı yaşanıyordu. 2022’de “yok ilaç” krizi kronikleşince, mevzuat dışı bir uygulamaya gidildi ve yaz aylarında fiyat güncellemesi yapıldı.

Şimdi ise şubatta olması gereken artış, aralık ayına çekildi. Karar ile 19 Aralık 2022 tarihinden geçerli olmak üzere ilaç fiyatlarına yüzde 36,77 oranında zam geldi.

Hakan Koçak: İki bakanla da görüştük

İlaç İşverenleri Sendikası Yönetim Kurulu Üyesi ve Koçak Farma CEO’su Hakan Koçak, şubattaki güncellemenin öne çekilmesini, “Hem üretici hem de hasta için iyi oldu” sözleriyle değerlendirdi.

Sorunun çözümü için uzun süredir çaba gösterdiklerini, anlatan Koçak, “Geçtiğimiz hafta da Maliye Bakanı Nurettin Nebati ve Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ile bir araya geldik. İki görüşme de iyi geçti.

Ciddi bir sıkıntı vardı. Güncelleme şubatta yapılsaydı sıkıntı daha da artacaktı. Şimdi ilaç bulunamama durumu büyük oranda çözülür. Global tedarik zincirindeki sorunlar nedeniyle bazı ilaçlarda yine devam eder ama büyük ölçüde rahatlama olur” diye konuştu.

‘Asıl mesele mevzuat değişimi’

Hakan Koçak, geçen hafta her iki bakanla yapılan toplantının detaylarını da verdi. İlaçla ilgili birkaç önemli hususu dile getirdiklerini, taleplerini ilettiklerini söyleyen Koçak, şöyle devam etti:

“Bu hususlardan biri Euro kurundaki hesap oranı. Bu oran yüzde 80’lerden yüzde 60’a çekildi. Biz tekrar yüzde 70’e getirilmesini talep ettik. İkinci husus da fiyatlardaki kur güncellenmesinin yılda bir değil; iki-üç kez yapılmasıyla ilgili mevzuat değişikliği. Bu sorunu mevzuatsal olarak halletmemiz lazım. Bu talepler her iki bakanın da masalarında.

Elbette mevzuat değişikliği uzun mesele ama bu sektörle ilgili belirsizliklerin ortadan kalkması önemli bir katkı sağlayacak. Dünyadaki emtia fiyatları arttı. Biz döviz bazında aldığımız hammaddeyi zamlı tedarik ettik. 100 dolara alınan madde, 130 dolar oldu. Giderler arttı. Çok sarsıcı bir yıl geçirdi sektör. Sistemsel düzenleme yapılması lazım.”

AIFD: İyi niyetli bir yaklaşım

Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği (AIFD) Genel Sekreteri Dr. Ümit Dereli de, fiyat güncellemesinin öne çekilmesini “Son derece olumlu ve iyi niyetli bir yaklaşım” olarak değerlendirdi.

2023 yılına ait fiyat güncellemesi konusunda hükümetle yapıcı ve verimli bir diyalog halinde olduklarının altını çizen Dereli, EKONOMİ Gazetesi’ne yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:

“Yapılan düzenlemeyle ilaç fiyatlandırmasına esas Euro kuru 10.75 TL olarak belirlendi. Halen güncel Euro kurunun 19.82 seviyesinde olduğu düşünüldüğünde, düzenlemeyle birlikte reel kurun yüzde 55’i oranında bir kur oranı belirlenmiş oldu. İlaç fiyatlamasında reel kura yakınsamasının sektörün sürdürülebilirliği ve hastaların yenilikçi tedavilere erişimi açısından kritik önemde olduğunu düşünüyoruz.

Yine ek olarak ilaç fiyatlandırmasına esas Euro kuru değerinin güncel kur değeriyle eş zamanlı hareketine imkân verecek yapısal bir çözüme de ihtiyaç duyuluyor. Söz konusu yapısal çözüm, kur hareketliliğinin yüksek ve sürekli olabileceği durumlara karşı daha hızlı ve verimli hareket edilebilmesini sağlayacaktır.”

‘Yok ilaç’ sorunu büyük oranda çözülür

İlaç, Eczacılık, Sağlık Bilim ve Teknolojileri Vakfı (İVEK) İlaç endüstrisi ve Teknolojileri Komisyon Başkanı Barış Özyurtlu da güncelleme kararını olumlu karşıladıklarını belirterek, “Şubattaki güncellemeyi ocakta bekliyorduk, aralık ayına çekildi, iyi oldu” dedi.

Atılan bu adımın “yok ilaç” krizini bitirmeyeceğini ancak büyük ölçüde çözeceğini ifade eden Özyurtlu, gösterdikleri hassasiyetten dolayı her iki bakanlığa da teşekkür etti. Özyurtlu, global pazarda tedarik sıkıntısını hatırlatarak, “Dünya genelinde akut hastalıklarla ilgili ciddi bir tüketim var. Neredeyse yüzde 50 oranında artmış durumda.

Firmaların üretim planlamalarını bu artışa göre yeniden düzenlemeleri için zaman gerekiyor. Bunun bir ayını geçirdik. İlaçta yüzde 30-40 ‘yokluk’ sıkıntısı bir süre daha devam eder” diye konuştu.

Güncellemenin öne çekilmesinin “ilaca zam” şeklinde yansıtılmasını doğru bulmayan Özyurtlu, şunları söyledi: “Geçen yıl ÜFE’de yüzde 122,99 gibi bir artış oldu. YDO ile bu artışlar devam etti. İlaca 2022 boyunca toplam yüzde 71,7 oranında zam yapıldı. Bu bir zam değil; bu, kur artışına karşı yapılan bir düzenleme.”

Türkiye ilk kez ilaçta ilk 20 ülke listesinden düşüyor

İEİS Genel Sekreteri Savaş Malkoç, fiyat güncellemesinde aralık kararını, “Beklediğimiz bir gelişmeydi” diye değerlendirdi. Kamunun, ilaç sektöründeki sıkışmayı gördüğünü dile getiren Malkoç, Türkiye’nin ilaçta zor bir yıl geçirdiğine dikkat çekti.

Malkoç, sektöre dair 2022 verilerini paylaştı. 2022’nin 10 aylık sonuçlarına göre Türkiye’de 2,1 milyar kutu ilaç satıldı ve kutu bazında yüzde 11,5 büyüme görüldü. Değer olarak ise sektörde yüzde 73 oranında büyüme oldu. Geriye dönük 12 aylık verilerin sağlıklı sonuçlar içerdiğini söyleyen Savaş Malkoç,

“Kasım sonu itibarıyla son 12 aya bakıldığında; 2,6 milyar kutu satıldı. Kutu bazında yüzde 13,2’lik büyüme oldu. Öte yandan sektör yılı 4,9 milyar Euro’luk ciro ile kapatmayı planlıyor. Bu da değer bazında yüzde 67,4’lük büyüme demek. Oysa global ilaç pazarı 2022’de 1,5 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaştı.

Bu rakamlarla Türkiye ilk kez 2022’de dünyanın en büyük 20 ilaç ülkesi sıralamasına giremeyecek. 16’ncı sıralardan buraya geriledik. Türkiye içinde de ilaç şirketlerinin sanayi içindeki payı giderek düşüyor. Bu yıl şirketlerimiz 23-24 sıra birden geriledi” diye konuştu.