MİLHES’le 7,5 milyar dolarlık pazar yerlileştirilebilir
MİLHES’in Türkiye’de halen devam eden ve daha sonra yenilenmesi gereken HES’ler dikkate alındığında, 7,5 milyar dolarlık bir pazara yerli ürün alternatifi sunması bekleniyor.
Mehmet KAYA
Türkiye’nin halen yoğun yatırım ihtiyacı bulunan hidroelektrik santrallerinde kullanılan bileşenlerin yerlileştirilmesi amacıyla başlayan MİLHES Projesi’nde, ilk başarılı kurulumun ardından yeni hedefler belirlendi. Projenin yürütücüsü TÜBİTAK-MAM tarafından, DÜNYA’ya yapılan açıklamada, “ArGe’den başlayarak uygulamaya alınan nihai ürüne” ulaşan bir projenin hayata geçirildiğinin altı çizildi.
Hedef 100 MW üzeri HES'ler
MİLHES Projesi’nde, ilk kez tüm teçhizatın tasarlanıp, üretildiği ve uygulandığı bir santral hayata geçirilmiş oldu. Francis modeli türbin ve senkron jeneratörü TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü tarafından yapılan santralde, jeneratörün imalatı ise TEMSAN tarafından yapıldı. Su türbini testleri ise TOBB ETÜ test laboratuvarında gerçekleştirildi ve GİMSA tarafından üretildi. Proje kapsamında SCADA, yardımcı elektriksel ve mekanik sistemler, hız regülatörleri de yerli olarak üretildi. Kabul testleri ve IEC60041 standardına göre verim ölçümü vb. testler de gerçekleştirildi ve bir HES ünitesinin üretilip devreye alınmasına yönelik metodolojik deneyim kazanıldı.
MİLHES projesi kapsamında üretilen 11 MVA (Megavoltamper) gücünde, düşey tip Francis modeli türbin, jenaratör ve diğer tüm bileşenlerinden oluşan HES ve kontrol üniteleri, Antalya Kepez-1 Barajı’nda ömrünü dolduran HES yerine konuldu. MİLHES kapsamında 44 MVA gücünde bir HES için de çalışmalar başladı. 26 Kasım 2020’de imzalanan sözleşme ile Ankara Sarıyar Barajı’nda yine eskimiş olan HES yerine 44 MVA gücünde üniteler yerleştirilecek. Böylece Türkiye 100 MW üzeri kurulu güce sahip HES’ler için yerli tasarım ve üretim ünitelere kavuşacak.
Sadece Türkiye’de 7,5 milyar dolarlık bir pazar var
Türkiye’de 20 milyar dolar tutarında, 15,99 GW HES yatırımı planlandığı, bunun yüzde 30’unun elektromekanik sistemlerden oluştuğu, 1,5 milyar dolarlık yenileme ihtiyacı tahmin edildiği; böylece MİLHES’in Türkiye’de halen devam eden ve daha sonra yenilenmesi gereken HES’ler dikkate alındığında, 7,5 milyar dolarlık bir pazara yerli ürün alternatifi sunduğu belirtildi.
MİLHES bünyesinde üretilen ünitelerde kullanılan metallerin özel nitelikli alaşımlar olduğu ve Türkiye’de üretimi bulunmadığı, jeneratör üretiminde kullanılan düşük elektriksel kayıplı manyetik sac, vb. gibi bileşenlerin de yerli üretilmediği, hammadde nitelikli bu iki ürünün de yerli olması halinde yüzde 100 yerliliğe ulaşılabileceği vurgulandı. Bu iki ürünün MİLHES’teki girdi oranı yüzde 33 dolayında tahmin edildi.
MİLHES’in ticarileştirilmesi
TÜBİTAK’ın yürüttüğü MİLHES ile üretim ve devreye alma konusunda uzmanlaşmış şirketlerin ortaya çıktığı hatırlatıldı. Bu kapsamda bazı projelerin mevcut yapı ile işbirliği yapmak için çalışmalar yürütüldüğü kaydedildi. Daha uzun vadede ise üretilen bilginin uzman yerli firmalara lisanslama süreci için planlamalar bulunduğu vurgulandı.
