IEA Başkanı Birol: Petrol ve gaz fiyatları seneye gevşer

Mehmet KARA

Uluslararası Enerji Ajansı IEA Başkanı Fatih Birol, Sabancı Üniversitesi Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi IICEC tarafından düzenlenen Dünyada Enerji ve İklim Trendleri ve Türkiye’ye Yansımaları başlıklı konferansta yaptığı konuşmada “Ufuktan yeni bir enerji sistemi doğuyor” dedi. Halen dünyada kullanılan enerji kaynaklarının yüzde 80’inin fosil yakıtlar olduğunu hatırlatan Birol “Ama değişim başladı. Ve değişim hızlı bir şekilde devam ediyor. Bunun hızının ne kadar olacağını dair verilerden biri de COP26 Glasgow Zirvesi’nde ve sonrasında hükümetlerin açıkladığı kararlar” diye konuştu.

5 dolardan 25 dolara gelen fiyatlar

Enerji emtialarındaki fiyat artışlarına dikkat çeken Birol, şöyle konuştu: “Doğalgaz fiyatları Avrupa’da Asya’da nispeten ABD’de, yukarı doğru gidiyor. Avrupa’daki gaz fiyatları 25 dolar civarında. Fiyatlar 5 dolarlardan buraya geldi. Aslında 25 dolar bile birkaç ay öncesine göre düşük. Çünkü daha yukarıları da görmüştük” ifadesini kullandı.

Ekonomik büyüme talebi arttırdı

Doğalgaz fiyatlarındaki artışlara değinen Fatih Birol, “Dünya ekonomisinde 2021 yılında yüzde 6’lık bir büyüme öngörülüyor. Bu son 50 yılda dünyanın gördüğü en büyük ekonomik büyüme. Ve bu büyümeyi tetikleyen de enerji, maalesef fosil yakıtlar. Kömür, doğalgaz ve petrolde inanılmaz bir talep büyümesi görüyoruz. Nedeni şu. 2021 yılında dünya ekonomisinde çöküş yaşadığımızda birçok ülke ekonomik canlandırma paketlerini masaya koydular.” ifadelerini kullandı.

Yenilenebiliri teşvik etmezsek artar demiştik

Fatih Birol, 2020 yılında, Covid 19’a karşı ekonomiyi canlandırma paketleri temiz enerji yönelik yeterince teşvik, destek içermezse 2021 yılında hem fosil yakıt fiyatlarında toparlanmayla birlikte yükseliş olacak hem de emisyonlarda büyük artış olacağı uyarısında bulunduklarını kaydetti. Birol “Dünyadaki bütün ülkeler 17 trilyon dolarlık ekonomik toparlanma paketi koydular ve bunların içinde maalesef yenilenebilir enerji yatırımlarına ayrılan pay yüzde 3. Böyle olunca da doğalgaz kömür petrol talebinde büyük bir artış oldu. Dolayısıyla enerji fiyatlarını yükselten birinci neden buydu.” şeklinde konuştu.

İklim felaketleri fiyatı yükseltti

Doğalgaz fiyatlarını yukarı iten bir diğer nedenin de bazı ülkelerde ekstrem hava durumlarının yaşanması olduğunu kaydeden  Birol, “Nedir bunlar? İki örnek vereyim. Çin ve Brezilya’da büyük kuraklık gördük. Diyeceksiniz ki konuyla ne alakası var? Alakası şu. Her iki ülkede de elektrik üretimi ağırlıklı olarak hidrolik kaynağa bağlı olduğu için yağmurlar yağmayınca elektrik üretimi düşünce bunu ikame etmek için sıvılaştırılmış doğalgaz, LNG ithal ettiler. Örneğin Çin öncekinin altı katı LNG ithal etti. Bazı yerlerde de tam tersine, çok fazla yağmurun yol açtığı sellerden enerji tesisleri zarar gördü, üretim aksadı.” dedi.

Enerji tesislerinde bakımlar aksayınca

Fatih Birol, doğalgaz fiyatlarını yukarı taşıyan bir başka faktörü de, doğalgaz üretim ve iletim tesislerinde yaşanan sorunlar olarak gösterdi. Birol “Doğalgaz üretim tesislerinde planlanan ve planlanmayan birçok sorunla karşılaşıldı. 2020 yılında gereken bakım çalışmaları yapılmadı, 2021 yılına ertelendi. 2021’de yeni yapılması gerekenler de vardı, bunlar da yine yapılamayınca birçok tesis atıl hale geldi” diye konuştu.

Petrolde de gazda da kıtlık yok

Fatih Birol, enerji emtiası fiyatlarındaki dalgalanmaların ürün yokluğundan ileri gelmediğini vurgularken şöyle konuştu:

“Şunu açıkça söyleyeyim. Ne doğalgazda ne petrolde kıtlık yok. Yani yeteri kadar gaz da petrol de var. Önemli olan bunun piyasalara gelip gelmemesi. İki ay kadar önce Rusya isterse Avrupa’ya gaz ihracatını yüzde 15 arttırabilir, bu da piyasaların çok rahatlamasına neden olacaktır demiştim. Bundan birkaç gün sonra Rusya hükümet yöneticileri Avrupa ülkelerine yönelik gaz sevkıyatını yüzde 10 kadar arttıracaklarını söylediler ve söyler söylemez fiyatlarda ciddi bir düşüş yaşandı. Şimdi Rusya tekrar, Avrupa’ya gaz ihracatının artacağını duyurdu. Bunu 8 Kasım itibariyle Putin söyledi. Bu sözler gerçekten yerine gelirse Avrupa’da gaz fiyatlarının düşeceğini söylüyoruz. Yani fiyat artışları, kesinlikle gaz olmamasından değil, kesinlikle piyasaya gaz gelmemesinden kaynaklanıyor.”

Gaz fiyatı Rusya’daki kışa bağlı

Fatih Birol, önümüzdeki dönemde doğalgaz fiyatlarının nereye doğru ilerleyeceğine dair değerlendirmelerde de bulunurken ana belirleyicinin hava şartları olduğunu kaydetti. Birol “En büyük ihracatçı Rusya ihracatını arttırır ve kış çok sert geçmezse fiyatlarda nispi yumuşama görebiliriz. Ama tersi olusa Avrupa’ya gelen gaz miktarında bir artış olmaz ve sert bir soğuk bir Avrupa kışı geçirirsek, gaz fiyatlarının yüksek seyretmesi mümkün. Bu ülkemizi de yakından ilgilendiren bir konu” ifadelerini kullandı.

Üreticiler dünyaya yardımcı olursa, petrol düşer

Petrol fiyatlarına da değinen Fatih Birol, “Petrol 80 dolar civarında ama üretici ülkelerin elinde stoklarda duran 5.5 milyon varillik stok var. Petrolün bulunmaması, yeterince yatırım yapılmaması, şu anki durumu açıklamıyor. Ama petrol üreticileri vanaları açma konusunda değişik bir tutum izliyorlar. Onlar tutumlarını değiştirip kırılgan olan dünya ekonomisine katkıda bulunmak isterlerse, üretimi arttırıp fiyatların bir nebze düşmesine yardımcı olabilirler. Altını çizmek tekrarlamak istiyorum. Doğalgaz ve petrol var, sorun bunların piyasaya gelmesinde. Gelecek yıl petrol piyasalarında bir rahatlama bekliyoruz.”