Devlerin adresi: ODTÜ Teknokent

Hüseyin GÖKÇE

Türkiye’nin teknopark alanındaki ilk örneklerinden olan ve 1980’li yılların sonunda kuruluş çalışmaları başlayan ODTÜ TEKNOKENT, bugün aralarında ASELSAN, HAVELSAN, TUSAŞ, Siemens, Türk Telekom, Netaş, Comodo (Nurd), ATOS, Arçelik, Vestel, Samsung’un da bulunduğu sanayinin devlerine ev sahipliği yapıyor. Türkiye’nin uluslararası arenada rekabet gücünü artıracak teknolojileri geliştiren ve üreten firmalara kapılarını açan ODTÜ TEKNOKENT 470’in üzerinde firma, 10 bin civarında araştırmacı istihdam ediyor. Uçak simülasyonundan, hastane yazılımına kadar geniş bir yelpazede üretimin gerçekleştirildiği ODTÜ TEKNOKENT’in “San Francisco Hızlandırma Merkezi” ise Türkiye’nin ABD ve global pazara açılan kapısı oldu. ODTÜ TEKNOKENT’in kuruluşundan bugüne kadar geçirdiği aşamaları ve sağladığı gelişimi, Genel Müdür Serdar Alemdar’dan dinledik.

Öncelikli olarak ODTÜ TEKNOKENT’in kuruluş sürecinden bahseder misiniz?

Türkiye’nin ilk ve yenilikçi teknoparklarından ODTÜ TEKNOKENT’in kuruluş çalışmalarına 1980’li yılların sonunda Dünya Bankası’nın da desteğiyle başlandı. Fizibilite çalışmalarında öncelikle, ABD ve İngiltere başta olmak üzere dünya örnekleri incelendi. Bu çalışmalar neticesinde, 1992 yılında teknoloji geliştirmeye yönelik kuluçka merkezleri kurmak ana hedefiyle KOSGEB ile işbirliği içinde ODTÜ TEKMER hizmete açıldı. Burada sağlanan başarılı sonuçlar, ODTÜ’de bir bilim parkı (TEKNOKENT) kurulması çalışmalarını teşvik etti. ODTÜ TEKNOKENT’in ilk binası hizmete açılırken, 2001 yılında 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası yürürlüğe girdi. Bu yasayla girişimci şirketlere sağlanan vergi muafiyetleri ve teşvikler, ODTÜ’nün sağladığı altyapı ve akademik bilgiyle birleşince ODTÜ TEKNOKENT bir cazibe merkezi haline geldi.

Şirketler ağırlıklı olarak hangi sektörde yoğunlaşıyor?

ODTÜ TEKNOKENT’te faaliyet gösteren teknoloji şirketleri ve girişimcilerin %50’si yazılım-bilişim, %21’i elektronik, %9’u telekomünikasyon, %6’sı medikal teknolojiler, %14’ü ise ileri malzeme, tarım, gıda, uzay-havacılık, enerji, otomotiv, çevre gibi diğer alanlarda Ar-Ge çalışması yürütüyor. Uçak/helikopter sistemleri dinamik model geliştirme ve simülasyon projeleri, uçak/helikopter kontrol sistemleri geliştirilmesi çalışmaları, uydu geliştirme projeleri, alternatif enerji ve alternatif yakıt projeleri, rüzgar ve su türbini tasarımı, araç takip sistemi, test ve ölçüm sistemlerinin tasarlanması, güç kaynakları ve enerji besleme sistemleri, lazer uygulamaları, sensor teknolojileri, doku ve gen araştırmaları, e-devlet, e-ticaret, uzaktan eğitim, e-öğrenme ve e-eğitim yazılımları, ERP-MRP çözümleri, eğitim yönetim sistemleri, coğrafi bilgi sistemi yazılımları, formatlı mesaj yönetim sistemleri, hastane yazılımları, farklı alan uygulamaları olan ileri malzeme çalışmaları ve mikro elektronik mekanik sistem uygulamaları bu çalışmalardan bazıları.

Bölgede üretilen, Türkiye ve dünyaya mâl olmuş ürünlerden örnekler verebilir misiniz?

Dünya çapında çok sayıda kullanıcısı bulunan online eğitim sitesi, ilk yerli playstation oyunu, satış rakamları yedi milyonun üzerinde olup dünyanın ilk 100 oyunu arasında yer alan oyun teknolojileri, Türkiye’nin ilk ve tek sosyal içerik platformu, yerli fiber lazer teknolojisi, ilk ve tek yerli rehabilitasyon robotu, ilk yerli çip, kendi enerjisini üretebilen koklear implant, dünyanın en küçük atomik kuvvet mikroskobu, yerli insansız hava aracı, milli helikopter, milli savaş uçağı, Göktürk-2 uydusu, yerli 5G altyapısı gibi teknolojileri ODTÜ TEKNOKENT’te geliştirildi.

Biraz da kurumsal işleyişten bahsedebilir misiniz?

ODTÜ TEKNOKENT 2017–2021 Stratejik Planı ile ulaşılmak istenen ekosistemin dört temel bileşeni belirlendi. Bunlardan ilki olan Ezber Bozan Girişimciler ile, ODTÜ TEKNOKENT’in girişimcilik faaliyetlerinin etkinliğinin artırılması ve bu yolla dünya çapında başarılı teknolojik girişimlerin çıkarılmasına yönelik desteklerin sağlanması ve uygun ortamın yaratılması öngörülüyor. Değer Yaratan İş Birlikleri ile başta üniversite-sanayi işbirliği olmak üzere ekosistem paydaşları arasındaki karşılıklı değer yaratmaya odaklı, doğal işbirliği zemininin ODTÜ TEKNOKENT içinde oluşturulması amaçlanıyor. Ticarileşen Teknolojik Ürünler kısmında ise Ar-Ge’ye verilen önem kadar, Ar-Ge sonucu ortaya çıkan teknolojilerin ticarileştirilmesine de önem verilmesi, ticarileştirme ve iş geliştirme süreçlerine yönelik olarak uygulanacak stratejiler ile ODTÜ ve ODTÜ TEKNOKENT bünyesinde üretilen teknolojilerin daha yüksek ekonomik değere dönüşmesini planlıyoruz. Son olarak, Uluslararası Markalar başlığı altında, marka değeri yüksek, küresel ölçekte tanınan ve faaliyet gösterebilen bir ekosistem oluşturulması için hem teknokent kapsamındaki uluslararası faaliyetlerin artırılması hem de uluslararası şirketlerin bölgeye çekilmesini sağlamayı hedefliyoruz.

ODTÜ TEKNOKENT’in, “Yeni Fikirler Yeni İşler Hızlandırma Programı (YFYİ)” ve “Animasyon Teknolojileri ve Oyun Geliştirme Merkezi (ATOM)”, kuluçka merkezleri; bir finansal araç olarak yatırım ve hızlandırma şirketi (GROWTH CIRCUIT), akademik bilginin ticarileşmesi için “Teknoloji Transfer Ofisi (ODTÜ TTO)”, uluslararası işbirliği platformlarını desteklemek üzere “Teknokent Proje Yönetim ve Danışmanlık Ofisi”, şirketler arası işbirliklerinin geliştirilmesini amaçlayan savunma sanayi (TSSK), ICT (T.ICT) ve ileri sağlık teknolojileri (T.HEALTH) kümelenmeleri ile yurtdışı ofisleri gibi birçok alanda çalışmaları bulunuyor.

Bu noktada, ODTÜ ve üniversite öğrencileriyle ilişkilerinizden de bahsedebilir misiniz? Kuluçka merkezinizden kaç şirket mezun oldu?

“ODTÜ–TTO Teknoloji Transfer Ofisi” hem üniversite-sanayi iş birliğinin geliştirilmesi hem de teknoloji odaklı girişimciliğin desteklenmesi için geliştirilmiş bir yapı. ODTÜ TTO, akademisyenlerin bilimsel çalışmalarını patent alma süreçlerini koordine etmekte ve sonrasında yeni spinoff işletmelerin kurulmasını destekliyor. 2020 yılı sonu itibariyle TTO aracılığıyla 440’tan fazla ulusal ve uluslararası patent başvurusu yapılmış ve bu başvurular sonucunda 260’ın üzerinde patent alındı. ATOM, ODTÜ TEKNOKENT’in üniversite öğrencileri arasında girişimciliği teşvik etmek amacıyla 2008 yılında kuruldu. ATOM, girişimci öğrencilerin oyun yazılımı alanındaki fikirlerini ve projelerini geliştirebilecekleri ve kendi şirketlerini kurma imkanı buldukları Türkiye’nin ilk ve tek ön kuluçka merkezidir. ATOM'da şimdiye kadar, 150’den fazla ekipten 30’u şirketleşti. 1600’den fazla geliştirici ve genç girişimciye hizmet verildi, bu girişimci ve gruplar tarafından bugüne kadar farklı ölçeklerde 700’den fazla oyun geliştirilerek toplam 30 milyonun üzerinde oyunsevere ulaştı. 9 milyon $ üzerinde ihracat geliri elde edildi. Merkezin en önemli etkinliklerinden Global Game Jam, 2021'de 12. kez düzenlendi ve 250’nin üzerinde katılımla dünya çapında en yoğun katılımlı GGJ merkezlerinden biri oldu.

ODTÜ ile ODTÜ TEKNOKENT iş birliğinde 2020 yılında 16. yılını kutlayan YFYİ hızlandırma programı, teknoloji tabanlı girişimciliği yaygınlaştırmayı ve desteklemeyi amaçlıyor. YFYİ kapsamında doğrudan kurulan şirket sayısı 100’ün üzerinde, dolaylı olarak 210’dan fazladır. Bu şirketler kapsamında 1.000’nin üzerinde kişiye iş imkanı yaratıldı. YFYİ kapsamında bugüne kadar 7.000’nin üzerinde proje değerlendirildi, 3 milyon $’ın üzerinde girişim sermayesi sağlandı. Ayrıca, 2019 yılında faaliyete geçen ve yaklaşık 10 bin m2’lik (4500 m2 kiralanabilir alanı olan) kapalı alanı bulunan ASO TEKNOPARK’ın yönetiminden de ODTÜ TEKNOKENT Yönetim A.Ş. sorumludur. 2020 sonu itibariyle 14 firmanın sözleşmesi imzalanarak ASO TEKNOPARK bünyesine dahil edilmiş olup toplam doluluk oranı %60’a ulaştı. Ayrıca 3 firmanın da başvuru süreçleri devam ediyor. Bu firmaların da dahil olmasıyla doluluk oranı %75’e ulaşacak.

Girişimci fikirlerin hayata geçirilmesi çalışmalarınızı aktarır mısınız?

TÜBİTAK BİGG 1512 Girişimcilik Destek Programı’nın 2015'ten bu yana en başarılı uygulayıcı kuruluşlarından biri olan ODTÜ TEKNOKENT, 2020'de 6 farklı kurumla 5 farklı konsorsiyum oluşturdu. BiGG3, BİGGBio, BİGGED, BİGGM ve T-BİGGY konsorsiyumlarıyla TÜBİTAK BİGG sürecinde her iş fikri alanına uygun güçlü işbirlikleri ile girişimci adaylarının desteklenmesi amaçlanıyor. Dijitalleşme, iletişim ve akıllı üretim sistemleri alanlarında odaklı başvurulara öncelik verilen BiGG3’te Arçelik Garage ve KWORKS ile yaşam bilimleri, biyoteknoloji ve sağlık teknolojileri alanındaki iş fikirlerinin Girişimcilik Destek Programı’na ulaşmaları için kurgulanan Bİ- GGBio’da ReDis Innovation ile, eğitim teknolojileriyle ilişkili girişimcilerin desteğe ulaşması için BiGGED’de MEF Üniversitesi ile, akıllı ulaşım teknolojileri odaklı geliştirilen iş fikirlerine destek olmak amacıyla kurgulanan BiGGM’de Bilişim Vadisi ile sürdürülebilir tarım ve beslenme odaklı iş fikirlerinin hibeye ulaşması için kurgulanan T-BİGGY’de Yaşar Üniversitesi ile güç birliği yapıldı.

Her yıl 70’in üzerinde teknoloji şirketinin doğuşuna katkı verilen kuluçka programları ile herhangi bir zamanda 150’nin üzerinde yeni teknoloji şirketinin desteklendiği ODTÜ TEKNOKENT’ten Onedio, Opsgenie, TaleWorlds gibi dünya çapında başarılı teknoloji şirketlerinin çıkmaya başlaması, ODTÜ TEKNOKENT’in dünya çapında başarılı bir inovasyon ekosistemi olma vizyonuna her geçen gün daha da yaklaştığını gösteriyor.

Küresel arenaya açılmak isteyen fikirlere ne gibi katkılar sağlıyorsunuz?

“Proje Yönetim ve Danışmanlık Ofisi”, fikirlerin yayılmasına aracılık ediyor ve araştırmaya dönüşmesine kaynak sağlıyor. 2020 sonu itibariyle başvuruda destek verilen proje sayısı 40’ı geçti, kabul olan projelerden yürütme desteği verdiği AB projesi sayısı 35’i, yürüttüğü projelerin toplam bütçesi 10 milyon Euro’yu aştı.

TEKNOKENT’in kümelenmesine destek olduğu sektörler hangileri?

Türkiye’nin konularında lider şirketleri olan 470’in üzerinde şirketin iş birliklerini arttırmak amacıyla savunma sanayii, bilişim ve telekomünikasyon ve ileri sağlık teknolojileri alanlarında üç ayrı küme kuruldu. Teknokent Savunma Sanayi Kümelenmesi içerisinde 140’ın üzerinde, Teknokent Bilişim ve Telekomünikasyon Kümelenmesi’nde 200’den fazla, Teknokent İleri Sağlık Teknolojileri Kümelenmesi’nde ise 50’nin üzerinde şirket bulunuyor.

Türkiye Oyun Geliştiricileri Derneği işbirliğiyle Teknokent Dijital Oyun Teknolojileri Kümelenmesi kurulmasına yönelik de çalışmalar başlatıldı. 40’ın üzerinde oyun firmasının yer aldığı ve 2021 yılı başı itibariyle Ticaret Bakanlığı HİSER Projesi kapsamında destek almaya hak kazanan kümelenme kapsamında ihtiyaç analizi çalışmaları yürütülüyor.

“San Francisco Hızlandırma Merkezi ülkemizin global pazara açılan kapısı oldu”

2014 yılında çalışmalarına başlanan, Türkiye ve ABD’deki teknoloji girişimcileri için bir kuluçka ve hızlandırma merkezi olarak faaliyet göstermek üzere kurulan Growth Circuit San Francisco Hızlandırma Merkezi, KOSGEB Uluslararası Kuluçka ve Hızlandırma Programı kapsamında desteğe layık görülerek, ülkemizin ABD’ye ve global pazarlara açılan kapısı olarak tescil edildi. Merkez kapsamında şu ana kadar 100’ün üzerinde girişimciye ofis desteği, 200’ün üzerinde girişimciye hızlandırma programı desteği verilmiş olup, 60’tan fazla kuruluşla iş birliği yapıldı, ortak program ve etkinlik gerçekleştirildi. Bu destekle birlikte kurulmuş olan Growth Circuit, bir yatırım, hızlandırma ve co-working şirketi olarak çalışmalarına başlayarak, 2018 yılı başından itibaren yeni yatırımcıları ile birlikte 2 milyon dolara ulaşan fon büyüklüğü ile erken aşama teknoloji start-uplarına yatırım ve hızlandırma desteği verdi. Toplam 40 erken aşama teknoloji şirketi, Growth Circuit’ten ön tohum yatırım alıp ABD’ye giderek ürünlerini global pazara açma konusunda ilk adımlarını attı. Growth Circuit ayrıca Türkiye’nin teknokent desteğine sahip ilk ortak çalışma alanı Cozone’u da hayata geçirdi. Cozone, ODTÜ TEKNOKENT Bilişim İnovasyon Merkezi’nde 700’ün üzerinde üyeye ev sahipliği yapacak 4.500 m2’lik bir alana kuruldu.

470’in üzerinde teknoloji şirketi faaliyette

ODTÜ TEKNOKENT, aralarında Aselsan, Havelsan, TUSAŞ, Siemens, Türk Telekom, Netaş, Comodo(Nurd), ATOS, Arçelik, Vestel, Samsung’un da bulunduğu ve %70’ten fazlası ODTÜ TEKNOKENT’te kurulmuş şirketlerin oluşturduğu 470’in üzerindeki teknoloji şirketi, %90’ı lisans, doktora veya yüksek lisans mezunu olan 10 binden fazla personele yarattığı istihdam olanakları ile Türkiye’deki diğer teknoparklara da örnek teşkil edecek başarılara imza atmış durumda.

“Ar-Ge geliri 20 milyar lirayı aştı”

Akademik bilgi altyapısı ile sanayinin yetenekli ve yaratıcı iş gücünün bir araya geldiği ODTÜ TEKNOKENT’te yer alan şirketlerin bugüne kadar Ar-Ge’den elde ettikleri gelir ve Türk ekonomisine kattıkları değer 20 milyar lirayı, bu çalışmalardan elde edilen ihracat geliri ise 1,7 milyar doları aşmış durumda. Ayrıca, ODTÜ TEKNOKENT şirketlerinin almış oldukları Ar-Ge tescilleri (Patent, Faydalı Model, Marka vb.) ise toplamda 400’ün üzerinde. ODTÜ TEKNOKENT şirketleri tarafından 2002’den bugüne kadar üniversite ile işbirliği içerisinde 1.700’ün üzerinde ortak Ar-Ge projesi yürütüldü, 45’in üzerinde farklı bölüm, araştırma merkezi ve enstitüden 850’den fazla akademisyen ile 2.800’ün üzerinde sözleşme imzalandı.