Türkiye’nin limon deposu Mersin’den kısıtlamaya tepki

ADNAN AÇIKGÖZ/MERSİN

Ticaret Bakanlığı, soğuk hava ve don olayları sonrası yurt içindeki arz-talep dengesinin korunması amacıyla limon ihracatının geçici süreyle durdurulduğunu açıkladı. Bakanlık kararı, 2024 yılında Türkiye genelinden yapılan 1 milyon 730 bin tonluk limon üretiminin yüzde 49’unu tek başına gerçekleştirerek bu alanda liderliği göğüsleyen Mersin’de geniş yankı buldu. Türkiye’deki toplam limon üretimin yüzde 33’üne denk gelen 578 bin tonun ihraç pazarlarında değerlendirildiğini belirten Mersin Ticaret Borsası (MTB) Başkanı Abdullah Özdemir, “Ülkemiz dünya limon ihracatında 2’nci sıradadır. Dolayısıyla limon, ülkemiz ve Mersin için önemli bir üründür. İhracatın geçici süreyle durdurulması ani bir karardır. Böyle bir kararın alınması zorunlu ise 1 aylık süre tanınabilir, limon ticaretiyle iştigal eden kesimin taahhüt ve sözleşme yükümlülükleri düşünüldüğünde bu sürede gerekli tedbirler alınabilirdi. Diğer yandan rekabet ettiğimiz Güney Afrika ve Arjantin gibi ülke limonlarının dünya piyasalarına girmesi için 1 aylık süre söz konusu. Karar 1 ay sonra uygulanacak şekilde geçiş süreci tanısaydı, bu ülkelerin ürünleri piyasaya girene kadar limon ihracatımızı artırabilirdik. Böylece ülke ekonomisi kazançlı çıkar, pazarlarımızı kaybetme riski ortadan kalkardı. Zaten iç piyasada limon fiyatları çok yükselirse ihracat yapma şansımız olmayacak, ihracat kendiliğinden duracaktır. Piyasada fırsatçılar varsa iç pazarda fiyat kontrolü mekanizması daha etkin hale getirilerek bunun önüne geçilebilirdi. Bu süreç, yasak olmadan ya da bir geçiş süreci tanınmasıyla daha sağlıklı yürütülebilirdi” dedi.

“Karar kaygı verici, yapıcı çözüm bekliyoruz”
Yaklaşık 4 yıl önce yürürlüğe giren benzer bir uygulamanın çiftçi ve ihracatçıları büyük maddi kayıplara uğrattığını, yurtdışı pazarlarda ise geri dönüşü zor olan kayıplar yaşattığını vurgulayan Mersin Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO) Yaş Meyve Sebzelerin İşlenmesi ve Ticareti Meslek Komitesi Başkanı Hasan Bulduk da “O günün olumsuz etkileri hâlâ hafızalarda tazeyken, benzer bir kararın yeniden alınması kaygı vericidir. Depolardaki ürün miktarı iç ve dış pazardaki talepleri karşılayabilecek düzeydedir. Piyasalarda herhangi bir arz krizi yaşanmadığı gibi ihracatın kısıtlanması durumunda üreticinin emeği zayi olacak, ihracatçı kontrat ve itibar kaybı yaşayacaktır. Kararın yeniden gözden geçirilmesinin sektör paydaşları ve ekonomimiz açısından sağlıklı olacağına inanıyor, ihracat engelinin kaldırılması hususunda yapıcı bir çözüm bekliyoruz” diye konuştu.

“Çiftçimiz ürününü değerinde satmak istiyor”
Piyasayı korumaya yönelik alınan kararın emek ve ekonomi dengesini olumsuz etkileyeceğini aktaran Mersin Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz da şöyle konuştu: “Çiftçimiz aylarca emek veriyor, masraf ediyor, ürününü en iyi şekilde yetiştirip hasat ediyor. Ancak bu tarz ani ve plansız yasaklarla emeğin karşılığını alma şansı elinden alınıyor. Bu kabul edilebilir bir durum değil. Depolarda muhafaza edilen limonların ihracatla değerlendirileceği düşünülerek planlama yapıldı. Yasağın açıklanmasıyla piyasa daraldı ve fiyatlar üretici aleyhine hızla geriledi. Çiftçimiz ürününü değerinde satmak istiyor. Yasaklarla pazara yüklenmek zorunda bırakılırsa fiyatlar düşer, zarar büyür. Bu durumun kazananı olmaz. Karar sadece üreticiyi değil, tarım işçisinden ihracatçıya kadar tüm paydaşları olumsuz etkiledi. Yasağın bir an önce kaldırılması ve üreticinin mağduriyetinin giderilmesi gerekiyor.”

“Çiftçiyi öldürmeyin, iç pazara ve ihracata yetecek limonumuz var”
Sadece kendi ilçelerinde yıllık 600 bin ton limon rekoltelerinin bulunduğuna işaret eden Erdemli Ziraat Odası Başkanı Rasim Şahin ise “Bakanlık açıklamasının ardından daha önce verilen siparişler durduruldu. Bölgemizde don olayından etkilenen üretim sahası çok az. Elimizde hem yerli tüketiciye hem de ihracat pazarlarındaki alıcıya yetecek kadar ürün mevcut. İhracatı kısıtlamanın anlamı yok. Alınan bu karar fırsatçılığın önünü açar. Pandemi dönemindeki yasakla pazarlarımızı kaybetmiştik. Sonrasında büyük zorluklarla yeni pazarlar edindik. Şimdi yeniden kayıplarıyla karşı karşıyayız. Kararın geri çekilmemesi, zaten perişan olan limon üreticisini öldürür. İhracat kısıtlaması yerine girdi maliyetleri düşürülsün” ifadelerini kullandı.

“Pazardaki inandırıcılığımızı yitirdik”
Dünyanın farklı bölgelerine ihracat gerçekleştiren Biberciler Yaş Meyve-Sebze’de Genel Müdür Serhat Çamaşırcı da habersiz ve bilinçsiz getirilen yasaklamalarla prestij kaybettiklerinin altını çizdi. Diğer ülkelerin müşterileriyle yıllık veya sezonluk program yapabildiğine işaret eden Çamaşırcı, şunları söyledi: “Bizse fiyatlardan dolayı böylesi bir çalışma yapamasak da verdiğimiz taahhütlerle pazardaki kalıcılığımızı sürdürebiliyorduk. Son dönemde getirilen yasaklar, pazardaki inandırıcılığımızı yitirmemize neden oldu. Alıcı ülkeler artık Türk firmalarını gerçek birer partner olarak görmüyor. Türk markalarının prestijini yükseltecek ve uluslararası arenada kalıcılık sağlayacak yönetim modelleri ile bu yasağın kaldırılmasına ihtiyacımız var. Aksi halde kaybedilecek pazarlar, ilerleyen dönemde çok daha büyük ekonomik sorunlara yol açacaktır.”

Sektör temsilcileri ortak metine imza attı
Öte yandan dün MTSO’da kısıtlama hareketliliği yaşandı. Kararın duyulmasının ardından Mersin ve Adana’daki sektör temsilcileri, MTSO Başkanı Hakan Sefa Çakır başkanlığında düzenlenen istişare toplantısında yasağın üreticiyi yok edeceği konusunda görüş birliğine vardı. 2020 yılında da gerçekleşen ihracat yasağı sonrasında yaşanan sıkıntılar, kaybedilen dış pazarların hatırlatıldığı toplantıda bu yıl benzer sıkıntılar yaşanmaması adına yapılabilecekler görüşülüp kaygılar dile getirildi. Burada bir değerlendirme yapan Hakan Sefa Çakır, “Yasakların üretime, ihracata ve fiyatlara etkisi beklenenin aksine olumsuz olacak. Limon stoklarının yüzde 70’inin küçük üreticiye ait olması nedeniyle, en çok küçük üretici mağdur olacak. Tüketimin çok üstünde bir limon üretimi ve stoku var. Limonun geçici de olsa maruz kalacağı yasaklamayla Türk narenciye ihracatçısının pazarlarını kaybetme ve dış pazarda güven kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacak. Bu yasak üreticiyi yok eder, alınan karar en kısa sürede iptal edilmelidir” şeklinde konuştu.

Toplantı sonunda imzalanarak yetkililere iletilen ortak metinde şu maddeler yer aldı:
1 - Mevcut stoklarda en az 400-450 bin ton limon bulunmaktadır.
2 - Türkiye’nin aylık en fazla 20 bin ton limon tüketimi vardır. Eylül 2025 tarihine kadar, Türkiye’nin toplam limon tüketimi en fazla 120 bin ton civarında olacaktır. Ve var olan stoklar, tüketimin çok üstündedir. Depolardaki limonların %70’i üreticiye aittir.
3 - Türkiye’de limon tüketimi- ihracat rakamları dahil - hiçbir zaman üretimin üstünde olmamıştır.
4 - Bu yasaklama kararından en çok Erdemli ve bölgesi başta olmak üzere, Mersin ve bölgesindeki küçük çiftçi ve üreticiler zarar görecektir. Zaten girdi maliyetlerinden dolayı ekonomik anlamda zor günler geçiren üreticiler için bu karar, limon üretiminden vazgeçmelerine veya iflaslara yol açacağı gibi bir sonuca neden olabilir.
5 - 2020 yılında da benzer bir kararla bölgenin limon üretiminde büyük zararlara neden olunmuştur. O dönemde de satılamayan limon çürüyerek, milli bir servet kaybına neden olmuştur. Eğer bu yasak kaldırılmazsa aynı durum tekrar yaşanacak ve ülkemiz hem güçlü olduğu pazarları kaybedecek hem de ciddi bir döviz kaybı yaşanacaktır.
6 - Limon üreticisi, limon bakımını yapamadığı için ya üretimden vazgeçecek ya da kalitesi düşük ürün ortaya çıkacaktır. Müstahsil ve tüccarlar da limon depolamadan vazgeçerek, yaz aylarında ihtiyaç olan limonun arzını sağlayamayacaklardır.
7 - Küresel limon pazarında, zaten zor şartlarda rekabet ettiğimiz pazarları kaybetmekle kalmayıp, tekrar o pazarlara girme konusunda büyük riskler oluşacaktır.
8 - Yüksek maliyetlerden dolayı zaten durma noktasına gelen limon ihracatına getirilecek ilave bir yasak sektörün ve özellikle küçük üreticinin yok olması anlamına gelmektedir.
9 - Narenciye istihdam odaklı bir sektördür. İstihdam edilen insanların çoğunluğu kadınlar, göçle gelenler veya vasıfsız insan gücü olduğu için, sektörün sorun yaşaması aynı zamanda ciddi bir toplumsal soruna yol açacaktır.