Patateste ‘ekim’ sıkıntısı!

Hatice AYDOĞAN ÖZSÖKMEN

AFYONKARAHİSAR - Bir yıl önce alınan ihracat yasağı kararının ardından yabancı alıcılarını da kaybeden ve sezonu kaçıran üreticilerin malı ellerinde kaldı. Ürettiği patatese alıcı bulamayan ve zarar eden üretici, depo maliyetlerini karşılayamadığı için ürününü ya çürümeye terk ediyor ya da hayvanlarına yediriyor. Afyonlu patates üreticileri, Mısır ve Suriye’den patates ithal edildiğine yönelik duyumlar aldıklarını da belirterek, gelecek yıl patates üretmeyeceklerini söylüyor.

Devlet eliyle arz-talep dengesi kurulmalı

Afyonkarahisar’daki ilçe ziraat odaları başkanları ile ziraat mühendisleri odası yetkilileri konu ile ilgili DÜNYA’ya açıklamalarda bulundu. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, “Üretimin azalması, üretim maliyetlerinin ve bağlı olarak fiyatların yükselmesi durumunda ithalat tek çözüm olarak görülüyor. Tarım ekonomisinde arz-talep dengesi şart. Tarımsal üretimde bir politika ve stratejimiz yok. Ürününü depoda tutan çiftçimiz stokçu değildir. Küçük çiftçi ürününü elinde tutmaz. Stoklayamaz, hemen satar” diye konuştu.
Çiftçinin önünü görmesi için tarımsal krediler ya da diğer kredi türlerinde pozitif ayrımcılık yapılmasını isteyen Suiçmez, “Üretici ve tüketici kooperatifleri aracılığıyla üretici üretimden, tüketici ise farktan olumsuz etkilenmemeli. Devlet eliyle arz-talep dengesi kurulsun” dedi.

İhracat yasağı kalktı ama biz müşterimizi kaybettik

Pandemi nedeniyle tüketimin düştüğünü, iç piyasada talebin azaldığını ve ihracat yapılamadığını söyleyen Şuhut Ziraat Odası Başkanı Ömer Tunçay da “Arz talep dengesi bozuldu. Depolar patates dolu. Tarlada fiyatı 60-70 kuruş arasındaydı. Maliyetimiz kiloda 1-1,2 lira. Tarlada satamayınca depolara koyduk. Depolamada maliyetleri de karşılayamıyoruz. Geçen yıl uygulanan ihracat yasağı nedeniyle yurtdışı tedarikçilerle anlaşma yapamadık. Yasak kalktı ancak biz müşterilerimizi kaybettik. Potansiyel alıcılarımız başka ülkelerden alım yaptılar. Patatesimizi Arap ülkeleri ve Suriye’ye ihraç ediyorduk. Bu yıl Suriye’ den, Mısır’dan patates ithal edildiğini duyuyoruz” açıklamasını yaptı. Tarım Kredi’ye, bankalara borçların biriktiğini ve ödemede zorluk yaşadıklarını aktaran Tunçay, “Girdi maliyetleri belimizi büktü. Bakanlık çok acil önlem almazsa patatesimizi mayıs ayında çöpe dökeceğiz” ifadesini kullandı.

Patates çiftçisi en az 3 yıl kendine gelemez

Dinar Ziraat Odası Başkanı Cengiz Güçlü ise açıklamasında, ilçedeki üretim alanının üçte bire düştüğünü ve bu yıl da üreticinin patates ekmeyeceğini ifade etti. Üreticiye maliyeti 90 kuruş olan patatesin 50 kuruşa alıcı bulamadığını ve büyük bir zararın oluştuğuna dikkat çeken Güçlü, “2021 sezonunda rekolte daha da düşecek. Bu iş patates ithalatına kadar gidecek. Çiftçi öyle bir duruma geldi ki en az 3 yıl kendine gelemez. Birçoğu tarımı bırakma noktasına geldi” diye konuştu.

Havza bazlı modelin kendi içinde eksiklikleri var

Ziraat Mühendisleri Odası Afyonkarahisar İl Başkanı Derya Aşkıner de, Türkiye’de patates ve beyaz soğan üretiminde arz fazlası olduğunun altını çizerek, şunları söyledi. “Çiftçi üretimi biliyor ancak piyasayı kontrol edemiyor, fiyatları belirleyemiyor. Tarım Bakanlığı havza bazlı modele geçmesine rağmen henüz sistemin kendi içinde eksiklikleri sürüyor. Gerekli desteklemeler de yapıldı. Ancak hâlâ üretim ve ihracat tarafı doğru planlanamadı.”

Patates üreticisi nasıl kurtulur?

Sandıklı Ziraat Odası Başkanı Fatma Toptaş, ilçede 40 bin dekar alanda 240 bin ton üretim yapıldığını şu anda depolarda 5 bin tonun üzerinde patates kaldığını bildirdi. Yaklaşık bin üreticinin patatesten geçimini sağladığını ve 50 kuruşa kadar düşen kilo fiyatları nedeniyle pek çoğunun zarar ettiğini belirten Toptaş, gelecek yıl çiftçilerin ekim yapmayacaklarını söylüyor. Toptaş, sorunun çözümüne yönelik olarak ise şu önerileri sıralıyor: “Girdi fiyatları düşürülmeli. Tarımsal destekler artmalı. Tarımsal elektrik vergisi düşürülmeli. Ödemeler hasat zamanına bırakılmalı. Kredilerimiz ertelenmeli. Planlı üretime geçilmeli. Üretime karar verilmeden önce pazar bağlantıları kurulmalı ve üreticimizin rekabet şansı artırılmalı.”

Hasat yaklaştı, üretici endişeli

Kuru soğan ve patateste geçtiğimiz hafta yüksek seyreden hava sıcaklıkları ürünlerin depo ömrünü azalttığı gibi fire oranlarını da artırdı diyen Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Başkanı Şemsi Bayraktar, yaklaşan hasadın patates üreticilerini endişelendirdiğini ifade etti. Üretimde meydana gelen dalgalanmaların fiyat istikrarsızlığını da beraberinde getirdiğini kaydeden Bayraktar şunları söyledi; “Yaşanan sorunların kalıcı olarak çözülmesi için üretim planlaması yapılmalı, üretim, Türkiye’nin ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir. Pazarlama sorunları acilen çözüme kavuşturulmalı, yeni pazarlar bulunarak ihracat olanakları geliştirilmelidir. Patates fiyatlarının arttığı dönemde tüketiciler mağdur olurken, fiyatların düştüğü dönemde de üreticilerimiz mağdur olmaktadır. Sağlık Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı kurumlar tarafından alımlar artırılmalı, menülerde patatese daha fazla yer verilmelidir.”