'Kahramanmaraş, depremden en çok etkilenen iller arasında 2. sırada'
Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mustafa Buluntu ve Yönetimi, Kahramanmaraş merkezli depremlerin yaralarını sarmak, normal yaşama geçiş, bölge ticareti ve ekonomik faaliyetlerinin yeniden düzene girmesi gibi konular için tüm özveriyle çalışmalarını sürdürüyor.
ALİ ESKALEN-KAHRAMANMARAŞ
Türkiye’yi derinden sarsan, sebep olduğu kayıplarla ‘Asrın felaketi’ olarak adlandırılan Kahramanmaraş merkezli depremlerin yaralarını sarmak, normal yaşama geçiş, bölge ticareti ve ekonomik faaliyetlerinin yeniden düzene girmesi için tüm özveriyle çalışmalarına devam eden Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası (KMTSO) Başkanı Mustafa Buluntu ve Yönetimi, bir yandan ‘ekonomide devamlılık’ mottosuyla ağır hasar alan üretim tesislerini yeniden işlevsel hale getirmek için önemli dokunuşlar yaparken, diğer yandan da üyelerinin sorunlarını çözmek adına yoğun mesai harcıyor.
Depremlerin ardından gerek Ankara gerekse de oda nezdinde birçok üst düzey görüşmeler ve toplantılar gerçekleştiren, tüm iş dünyasının sorunlarını ve taleplerini dinleyerek, oluşturulan raporları ilgili Bakanlıklar, Kurumlar ve TOBB’a büyük bir hassasiyetle ileten KMTSO Başkanı Mustafa Buluntu, depremin ardından geçen 1 yıllık süreyi Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi’ne anlattı.
KMTSO Başkanı Mustafa Buluntu’nun deprem sonrası değerlendirmelerinin yer aldığı satır başları:
“Kahramanmaraş, Hatay’dan sonra depremden en çok etkilenen iller arasında 2. sırada”
2022 yılı itibariyle 1.177.436 nüfusa sahip olan Kahramanmaraş, depremden en çok etkilenen dört il arasında Hatay'dan sonra ikinci büyük ildir. Kahramanmaraş, depremler sonucunda 12.000'den fazla kayıp yaşadı. Kahramanmaraş'taki konut stokunun yüzde 73'ü depremlerden etkilendi. Mutlak fiziksel hasar açısından, dört il arasında ikinci büyük il olan Kahramanmaraş, Hatay'dan sonra en fazla etkilenen konut ve yıkılan, ağır hasar gören veya acil yıkıma ihtiyaç duyan konut sayısına sahip ikinci il oldu.
Kahramanmaraş'ın kişi başına düşen Gayrisafi Yurt İçi Hasılası (GSYH) 2021 yılı itibarıyla 5.997 ABD dolarıdır. Kahramanmaraş'ta yüksek sayıda imalat sanayi var: 4.311. Büyük, orta, küçük ve mikro işletmeler arasındaki dağılım dört il genelinde benzer olup, Kahramanmaraş büyük, orta ve küçük imalat işletmelerinin payını biraz daha yüksek gösterirken, mikro işletmeler hala büyük çoğunluğu (%90) oluşturmaktadır.
“Pazar kayıpları yaşandı…”
Türkiye 2023 yılı ihracatı, küresel siyasi gelişmeler ve depremler nedeniyle geçen yıla göre sadece yüzde 0,6 oranında artışla 255 milyar 809 milyon dolara ulaşmıştır. Kahramanmaraş, Hatay ile birlikte, deprem bölgesinde ihracatı en fazla düşüş gösteren il olmuştur. Kahramanmaraş ihracatı Aralık ayında geçen yılın aynı ayına göre %22 azalarak 113 milyon dolardan 89 milyon dolara düşerken, ilimiz, Ocak-Aralık döneminde 1 milyar 20 milyon dolar ihracatla ihracatçı iller sıralamasında 23. sırada yer almıştır. (Değişim: -%30). Birden fazla sektörde Türkiye’nin önde gelen şehirlerinden olan Kahramanmaraş’ta ihracattaki düşüş de sektörlere göre farklılık göstermektedir. 2023 yılında kâğıt ihracatındaki düşüş önceki yıla göre %50’ye yakınken, hububat ve bakliyat ürünlerinde %14 civarındadır. Toplam Kahramanmaraş ihracatının yarısından fazlasına tekabül eden tekstil ve hammaddeleri ihracatında maalesef Pazar kayıpları yaşanmıştır.
“Kahramanmaraş en iyi toparlanma performansı gösteren il”
En çok ihracat yapan ve en yüksek değere sahip sektörler arasında Kahramanmaraş'ta istihdam ağırlıklı olarak tekstil imalatı (sanayi istihdamının %57,7'si) yer almakta ve bu da toplam ihracatın yarısında fazlasına katkı sağlamaktadır. Metal mutfak eşyası imalatı (ulusal üretim için önemli) ve elektrik, gaz, buhar, iklimlendirme ve fabrikasyon metal ürünler gibi sektörler, gelişmekte olan balık endüstrisi ile birlikte artan bir öneme sahiptir. Bu endüstriler, Kahramanmaraş'ın çeşitli ekonomik manzarasını vurgulamaktadır ve tekstil ve gıda özellikle katma değer ve ticarette etkilidir. Türkiye İhracatçılar Meclisi'ne (2022) göre, genel olarak sanayi, Kahramanmaraş'ta diğer illere göre daha belirgin bir rol oynamakta ve GSYİH'sının %45'ine katkıda bulunmaktadır. Kahramanmaraş, diğer illerle karşılaştırıldığında, ticari faaliyetlerin toparlanması açısından en iyi performans gösteren ildir.
“İstihdam deprem öncesi seviyelere yaklaştı”
5 Mart 2023 itibariyle Kahramanmaraş'ta %43,1 çalışma saati kaybı yaşandı. 2022 yılında 174.436 kişinin istihdam edildiği Kahramanmaraş’ta 2023 yılı Ekim ayı verileri itibariyle 164.117 kişi istihdam edilmektedir (SGK-Ocak 2024: 4a Zorunlu sigortalı sayısı) İstihdamın deprem öncesi seviyelere yaklaşması sanayimiz açısından memnuniyet vericidir.
“Nitelikli iş gücü eksikliği var”
Bununla birlikte iplik, altın ve metal işleme gibi üretim değer zincirlerinde aksama; büyük şehirlere göç akımları nedeniyle nitelikli işgücü eksikliği ve işçiler için rekabet yaratan inşaat gibi diğer endüstriler; KOBİ'ler için borçlanma ile ilgili zorluklar, daha az vardiya çalıştıran şirketler tarafından belirtilen üretim kapasitesinin azalması da dâhil olmak üzere sürekli toparlanma ile ilgili çeşitli zorluklar bildirmektedir.
“Depremin ilk anından itibaren koordineli bir şekilde çalıştık”
Depremin ilk anından itibaren Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile tüm üyelerimizle beraber koordineli bir şekilde çalıştık. TOBB Başkanımız ve İçişleri Bakanımızla toplantılar yaptık. OSB Başkanlarımızla nasıl bir reaksiyon alalım diye çeşitli toplantılar gerçekleştirdik. Basında birçok ulusal ve yerel kanalda şehrimizin ve iş dünyamızın durumuyla alakalı röportajlar yaptık. İş dünyasından gelen talepleri objektif bir şekilde değerlendirdik ve canlı yayında da bunları söyledik.
“Yüzlerce heyetle görüştük, sayısız toplantılar yaptık"
Cumhurbaşkanımıza sunmak üzere iş dünyamızla bir araya geldik ve ortak taleplerimizi belirleyip kendilerine ilettik. Bu noktada yüzlerce heyetle görüştük. Sayısız toplantılar yaptık. Küçük Sanayi Sitesiyle ilgili bir takım çalışmalar oldu ve yapılan çalışmalar neticesinde yerinde çözüm noktasında başarı elde ettik. Küçük Sanayi Sitemizde 2 kooperatifimiz var. Şu an o 2 kooperatifin biliyorsunuz ki kredi borçları vardı. Kooperatiflerimiz Sanayi Bakanlığıyla bir yol haritası belirledi ve bir çözüme kavuşturuldu.
“Kentimizdeki OSB’lerin yüzde 60-70’inde çok ciddi hasarlar meydana gelmişti”
Kahramanmaraş deprem felaketinden etkilenen illerin başında geliyor. Kahramanmaraş’ın bir sanayi kenti olması ve 30 bine yakın esnafın olması Kahramanmaraş’ı çok ciddi manada ekonomik olarak deprem bölgelerindeki en ağır hasarı alan il haline getirmiştir. Kentimizdeki OSB’lerin yüzde 60-70’inde çok ciddi hasarlar meydana gelmişti. Küçük ve orta ölçekli işletmelerimizin özellikle Küçük Sanayi Sitemizde 2500’e yakın işyerinin yaklaşık 1200’e yakını ağır hasarlı ve yıkık bir vaziyetteydi. Küçük Sanayi Sitesi için yerinde dönüşüm projesi yapılacak. Bu noktada da şu an 184 işyerinin ihalesi yapıldı ve inşaat faaliyetlerine başladı.
“Bölgemizdeki işletmelerin finansmana erişimleri hızlandırılmalı ve kolaylaştırılmalı”
Deprem, bölgeyi ve ekonomimizi birçok açıdan olumsuz etkiledi. Can kayıpları ve insan gücü kayıpları bunların başında gelmekte. Yeni istihdam yaratmak için alım süreçlerini hızlandırmalıyız. Daha geniş bir işe alım ağı oluşturmalıyız. Bölgemizde ulusal ve uluslararası fuarlar düzenleyerek insanlar şehre çekebiliriz. Toplum genelinde iş eğitimi ve geliştirme programı oluşturmak için diğer yerel işletmelerle işbirliği yapılabilir. Bölgemizdeki işletmelerin finansmana erişimleri hızlandırılmalı ve kolaylaştırılmalı. Hibe/kredi imkanları artırılmalı. Yatırım teşvikleri alanında iyileştirmeler yapıldı. Ancak teşvikler daha da geliştirilmeli. Başta ilimiz olmak üzere deprem bölgesi cazibe merkez olarak kalmalı. Kısa sürede mevcut yatırımları ayağa kaldırıp, yeni yatırımları bölgemize çekemezsek önemli bir sanayi şehri olan ve gelecek için büyük potansiyel arz eden Kahramanmaraş’ı hedeflerine ulaştıramayacağız.
“Teşvikler memnuniyet verici ancak yeterli değil”
Vergide sağlanan kolaylıklar ve deprem sonrasındaki teşvikler memnuniyet verici ancak yeterli değil. Yatırımların sürdürülebilir olması ve işgücünün tekrar şehre döndürülmesi gerekiyor. Gerek işveren gerekse çalışanlar düzeyinde işe dönüş teşvik edilmelidir. Hibeler, krediler, vergi kolaylıkları, SGK prim destekleri, işe alım ve İK destekleri artırılmalıdır.
“50 yılda ilan edilen sanayi alanlarının yüzde 70’i kadar son 3 ayda ilan edildi”
Tomsuklu’da 9.100 dönümlük alanı şehrimize sanayi alanı olarak kazandırmıştık. Tomsuklu’nun haricinde yeni sanayi alanları ilan edilmesi bizim için bir dönüm noktası. 1976 yılında Kahramanmaraş Kavlaklı OSB ile başlayan sanayileşme hamlesi bugüne kadar tüm ilçelerimizde dâhil 27 bin dönüm saha üzerinde gerçekleşmiş fakat son kararnamelerle 3 ay içerisinde ilan edilen sanayi alanlarımızın toplamı 20 bin dönüm. Yani 50 yılda ilan edilen sanayi alanlarının yüzde 70’i kadar son 3 ayda ilan edildi. Bu şehrimiz için çok büyük bir fırsat. Biz şu an bu bölgelerin bize devriyle alakalı çalışmaları bekliyoruz.
“TUSAŞ Kahramanmaraş için yüzyılın projesi”
TUSAŞ üzerinde çok duruyoruz. Bu proje Kahramanmaraş için yüzyılın projesi. TUSAŞ’ın Türkoğlu’na kurduğu tesisin yatırım bedeli 30 milyon Euro’nun üzerinde. Makineler etap etap gelmeye başladı ve ilk deneme üretimleri tamamlandı. Bizim esas yapmaya çalıştığımız çok daha büyük bir proje. Büyük bir savunma sanayi şirketi kuruyoruz. Yüzde 70’i Kahramanmaraşlı iş insanlarının olacağı ve yüzde 30 oranında TUSAŞ’ın bizzat ortak olacağı çok ciddi bir projemiz var. Belki 4-5 yıl sonra bu şehir uçak üretebilecek hale gelecek. Bu yatırımlarla beraber de birçok iş kolu oluşacak.
