İhracatta hamle yapamayan yumurtacı Irak’a kaçıyor

ZEHRA ORUÇ/BURSA

Türkiye’nin iç piyasa ihtiyacından fazla üretilen yumurtanın yasak öncesi ihracatının yüzde 95’inin gerçekleştirildiği Irak pazarı, Türk yumurta üreticilerinin yatırımda da gözdesi oldu. İhracatta yaşadığı kaybı gideremeyen üretici, Türkiye’deki çiftliğini kapatıp, Irak’a yeni çiftlik kuruyor. Bugün itibari ile geçen yıla oranla faaliyet gösteren işletmelerin yüzde 15’i kapanırken, Türk yumurta üreticilerinin Iraklı iş adamları ile ortaklığa giderek kurdukları çiftlik kapasitesi, 20 milyon hayvan kapasitesine ulaştı. Türkiye’de üretime devam eden işletmeler ise ortalama yüzde 80 kapasite ile faaliyetini sürdürüyor olup, kapanan Irak pazarının yerini Suriye ve Kuveyt pazarları ile doldurmaya çalışıyor. Sektör temsilcileri, Irak’ta kurulan işletmelerin yakın gelecekte Türkiye’ye ihracatta rakip olmasından endişeli. Öte yandan, Afrika’dan da ‘gelin, yatırım yapın’ çağrısı alan üreticiler, yeni yatırım rotasını Afrika’ya çizme eğiliminde.

Türk yumurta sektörünün 2018 yılında gerçekleştirdiği 430 milyon TL’lik ihracatın yüzde 95’inin Irak’a yapılırken, 2019’da 350 milyon TL’lik ihracattan yüzde 50’nin Irak’a gerçekleştirildiğini anımsatan Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (YUMBİR) Başkanı İbrahim Afyon, “2020 yılında ise 218 bin 500 ton yumurta ile 256 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdik. Irak pazarındaki kaybı Suriye ve Kuveyt pazarları ile gidermeye çalıştık. Ancak alternatif pazarlara rağmen sektörümüz geçen yıl yüzde 20 seviyesinde daraldı. İşletmelerimizin yüzde 15’i kapattı. Söz konusu daralmanın sebeplerinden biri de Türk yumurta üreticilerinin Irak’a yatırım yapması. Yaklaşık 6 ila 7 üreticiden bahsedebiliriz. Bazı üreticilerimiz yüzde 50 Iraklı iş adamı ortaklı yatırım yaptı” değerlendirmesinde bulundu. Söz konusu çiftlik yatırımları ile Irak’ta üretim kapasitesinin yüzde 100 arttığını kaydeden İbrahim Afyon, “Türkiye’den yaklaşık 20 milyon hayvan kapasitenin Irak’a gittiğini tahmin ediyoruz. Mevcut kafeslerini Irak’a taşıyan üreticilerimiz de oldu, yeni yatırım planlamasını Irak’a yapan üreticilerimiz de. Bazı üreticilerimiz de Türkiye’deki üretim kapasitesini yüzde 30 seviyesinde azaltıp, Irak’ta büyümeyi tercih etti” dedi.

“Afrika’dan da yatırım çağrısı alıyoruz”

Yasak öncesi Türkiye’deki çiftliklerin yüzde 30’unun Irak için üretim yaptığını anımsatan Afyon, “Buna rağmen kapıları açmayı yatırımı kendi bölgelerine çektiler. Türkiye’deki sektör ise kan kaybetti. Şimdi de Afrikalı iş adamları ‘gelin, yatırım yapın’ çağrısında bulunuyor. Üreticilerimiz bugün yeni yatırım için Afrika pazarını da değerlendirmeye başladı” şeklinde konuştu.

“İhracatta rakibimiz olabilir”

Öte yandan, yurtdışında yatırım yapan Türk üreticilerinin, sektörün ihracatına yeni rakipler oluşturabileceğine vurgu yapan Afyon, sözlerini şöyle sürdürdü: “Suriye ve Kuveyt’e ürün gönderiyoruz. Yakın zamanda Irak’ta üretilen yumurta Kuveyt ve Suriye’nin ihtiyacını da karşılayacak, belki İran’a da gönderebilirler. Hatta uzun vadede Türkiye’ye yumurta ihracatına başlamaları bile söz konusu olabilir.”

ÜRETİCİLER NE DİYOR?

“Know-how ihracatı yapıyoruz”

Oytun Yumurta Genel Müdürü Kenan Çalışkan, dört ay önce Irak’ta işletme ortaklığı ile 200 bin kapasiteli üretim gerçekleştirdiklerini belirterek, “Irak’ta da yumurta ve tavukçuluk sektörü gelişiyor. Bugün hem üretim hem de teknolojik know-how sunuyoruz. Ayrıca Türk veterinerler, Türk hammadde ve malzeme üreticileri ile de temas halindeler. Dolayısı ile bugün Irak’a yumurta gönderemiyoruz belki ama sektörün diğer tüm ihtiyaçlarını biz ihraç ediyoruz” dedi. Oytun, öte yandan, firma olarak İzmir ve Konya tesislerinde toplam 1 milyon hayvan kapasiteli faaliyet gösterdiklerini ve üretimin yüzde 60 ila 70’ini Katar, Dubai, Umman, Bahreyn, Afganistan, Somali gibi ülkelere ihraç ettiklerin söyledi.

Irak’ta yatırıma hazırlanıyor

Bugün Türkiye'nin toplam yumurta ihracatının yüzde 10 ila 15'ini tek başına karşılayan Tekkeli Gıda; Irak'taki büyükbaş, yumurta, boiler ve balık yemleri üretimi yapan işletmelere yarka, yem, yem hammadde tedariki sağlarken, günlük 3 milyon adet üretim kapasitesi ile faaliyet gösteriyor. Tekkeli Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Yakup Katırlı da, Türkiye’nin farklı 3 bölgesinde 100 milyon TL ilave entegre yem fabrikası yatırımları yaptıklarını ifade ederek, bu yatırımların faaliyete geçtiğini ve ülkeye döviz girdisi sağlayacağını söyledi. Firma olarak üretimin yüzde 70 ile 75’ini iç pazara verdiklerini kaydeden Katırlı, öte yandan Dubai, Katar, Afganistan, Suriye, İran'a, Irak’a ihracat gerçekleştirdiklerini belirtti. Katırlı, yıl içinde Irak için ek yatırım gerçekleştirmeye hazırlandığının da sinyallerini verdi.

Kuş gribi görülmeye başladı

Tekkeli Gıda Genel Müdür Yardımcısı Fatih Ateş de, kanatlı sektörünün korkulu rüyası olan kuş gribinin Irak, İran, Ukrayna başta olmak üzere Avrupa ülkelerinde görülmeye başladığının bilgisini vererek, yem girdi maliyetlerindeki yükseliş, ithal hammaddeler ve pandemiden dolayı iki katına çıkan navlun fiyatlarının sektörü başlıca sorunu olduğunu kaydetti. Ateş, öte yandan Ukrayna'nın özellikle mısır, soya, ayçiçek küspesi gibi hammadde üretim avantajı nedeniyle Ortadoğu pazarında Türkiye'ye karşı fiyatta daha rekabet üstünlüğü sağladığını sözlerine ekledi.

“Irak pazarını bıraktık Körfez’e üretiyoruz”

Karakaşlar Tavukçuluk Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Karakaş da, üretimlerinin yüzde 90’ını ihraç ettiklerini ve yaklaşık iki yıl önce Irak pazarını bırakıp Körfez ülkelerine yöneldiklerini söyledi. Irak’ın ihracat için de sıcak iklim koşulları nedeniyle zor bir Pazar olduğunu ifade etti.

Hasan el-Cenabi: Türk iş adamlarına yatırım çağrısı yapmıştı

Irak’ın Ankara Büyükelçisi Hasan el-Cenabi, önceki yıl Afyon’da katıldığı bir toplantıda, yumurta ihracatına ilişkin, ‘Türkiye’deki yumurta sektörü kendisini yenilemesi gerekiyor. Kendini geliştirme imkanlarını düşünmesi ve çözüm üretmesi lazım. Irak vatandaşı ve büyükelçisi olarak ‘Türk iş adamları gelip, yatırımlarını Irak’ta yapsınlar’ isterim’ demişti.